مراحل اجرای چک برگشتی

اگه تا حالا با مشکل چک برگشتی روبرو شدید، حتماً می دونید که چه دردسر بزرگیه و آدم رو حسابی گیج می کنه. اما نگران نباشید، چون با دونستن چند تا مرحله قانونی می تونید حق تون رو بگیرید و وجه چک رو وصول کنید. اولین قدم اینه که چک رو برگشت بزنید و بعدش باید یکی از روش های قانونی مثل اقدام از طریق دادگاه یا ثبت رو انتخاب کنید.

وقتی صحبت از چک برگشتی میشه، خیلی ها سردرگم میشن و نمی دونن از کجا باید شروع کنن. این وضعیت، مخصوصاً برای کسایی که تو کار خرید و فروش هستن یا زیاد با چک سروکار دارن، یه کابوس واقعیه. اصلاً هم فرقی نمی کنه که چک برای مبلغ کم باشه یا زیاد، چون کلاً اعصاب آدم رو بهم می ریزه. اینجا می خوایم قدم به قدم با هم جلو بریم و ببینیم چطور میشه یه چک برگشتی رو به پول نقد تبدیل کرد. از کارهای اولیه که باید قبل از هر اقدامی انجام بدین گرفته تا روش های مختلف قانونی که برای وصول چک وجود داره. هر روشی هم شرایط و مزایا و معایب خاص خودش رو داره که قراره بهتون بگیم تا بهترین راه رو با توجه به شرایط خودتون انتخاب کنید. هدف اینه که با خوندن این راهنما، دیگه هیچ ابهامی براتون نمونه و با چشم باز و خیال راحت دنبال حق تون برید.

اقدامات اولیه قبل از اجرای چک برگشتی

قبل از اینکه بخواهید پرونده ای تو دادگاه یا اداره ثبت تشکیل بدین، یه سری کارهای اولیه هست که باید حتماً انجام بدید. اگه این مراحل رو درست و حسابی انجام ندید، ممکنه تو مراحل بعدی به مشکل بخورید و کارتون حسابی لنگ بمونه. پس خیلی مهمه که حواستون به این بخش باشه و با دقت انجامش بدین.

۱. برگشت زدن چک و دریافت گواهی عدم پرداخت

اولین و مهم ترین کاری که باید بکنید، همینه. وقتی چک رو دستتون گرفتید و دیدید تاریخش رسیده و طرف حساب هم پرداخت نکرده، سریعاً باید برای برگشت زدنش اقدام کنید.

۱.۱. مراجعه به بانک محال علیه (بانک صادرکننده چک) در تاریخ سررسید یا پس از آن

چک رو بردارید و برید همون بانکی که چک ازش صادر شده (یعنی بانکِ حساب صادرکننده چک). نیازی نیست منتظر بمونید، همین که تاریخ چک رسید یا حتی یه روز بعدش هم میتونید برید. عجله کنید، چون زمان خیلی مهمه و هر چقدر زودتر اقدام کنید، کارتون سریع تر پیش میره. یادتون باشه، اگه چک رو دیر برگشت بزنید، ممکنه بعضی از حقوق قانونی تون، مثلاً امکان شکایت کیفری، رو از دست بدید.

۱.۲. شرایط لازم برای برگشت زدن چک

چک وقتی برگشت می خوره که تو حساب صادرکننده به اندازه مبلغ چک پول نباشه، یا امضاش با نمونه موجود تو بانک فرق داشته باشه، یا مثلاً قلم خوردگی داشته باشه و یا حتی خود صادرکننده دستور عدم پرداخت داده باشه. بانک این موارد رو بررسی می کنه و اگه مشکلی باشه، چک رو برگشت میزنه. مهم ترین حالت همون «کسری موجودی» یا «عدم موجودی» هست.

۱.۳. مدارک مورد نیاز برای دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک

برای اینکه بتونید گواهی عدم پرداخت رو از بانک بگیرید، باید چک اصلی رو همراه خودتون داشته باشید. کارت شناسایی معتبرتون (مثل کارت ملی) هم لازمه. بانک بعد از بررسی و برگشت زدن چک، یه گواهی بهتون میده که توش مشخصات چک، مبلغ، علت عدم پرداخت و مشخصات صادرکننده و دارنده چک ذکر شده. این گواهی خیلی مهمه و تو تمام مراحل بعدی بهش نیاز پیدا می کنید.

۱.۴. اهمیت دریافت کد رهگیری ۱۶ رقمی (برای چک های صیادی)

اگه چکتون از نوع جدید، یعنی «چک صیادی» هست، حواستون باشه که بانک علاوه بر گواهی عدم پرداخت، یه کد رهگیری ۱۶ رقمی هم بهتون میده. این کد برای پیگیری های بعدی، به خصوص اگه بخواید از طریق صدور اجراییه مستقیم اقدام کنید، حیاتیه. پس حتماً کد رو یادداشت کنید و مراقب باشید گمش نکنید. بدون این کد، خیلی از کارهای قانونی رو نمی تونید انجام بدین.

۱.۵. مهلت قانونی برای برگشت زدن چک و پیامدهای عدم رعایت آن

طبق قانون، برای برگشت زدن چک، مهلت مشخصی وجود داره. البته این مهلت ها برای روش های مختلف پیگیری چک، فرق می کنه. برای اینکه بتونید شکایت کیفری از صادرکننده چک بکنید، باید حداکثر ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور چک برای برگشت زدنش اقدام کنید. بعد از برگشت زدن هم، شش ماه دیگه فرصت دارید تا شکایت کیفری رو مطرح کنید. اگه این مهلت ها رو از دست بدید، دیگه نمی تونید از روش کیفری استفاده کنید و فقط از طریق روش های حقوقی یا ثبتی می تونید پولتون رو پیگیری کنید که ممکنه کمی زمان برتر باشن.

۲. بررسی شرایط شکلی چک برای اقدام قانونی

قبل از اینکه وارد گود بشید و بخواهید چک رو به اجرا بذارید، باید چک تون رو خوب بررسی کنید و ببینید از نظر شکلی هیچ مشکلی نداشته باشه. بعضی وقت ها یه سری مشکلات کوچیک تو ظاهر چک میتونه باعث بشه که نتونید از بعضی روش های قانونی استفاده کنید یا کارتون کلی طول بکشه.

۲.۱. اهمیت عدم وجود سفید امضا، شرطی بودن یا تضمینی بودن (برای برخی روش ها)

اگه چکتون «سفید امضا» باشه (یعنی فقط امضا شده و بقیه قسمت هاش پر نشده)، یا «شرطی» باشه (یعنی وصولش مشروط به انجام کاری شده باشه) یا «تضمینی» (برای ضمانت انجام کاری صادر شده باشه)، ممکنه نتونید از روش «صدور اجراییه مستقیم» (که از همه سریع تره) استفاده کنید. این نوع چک ها معمولاً فقط از طریق روش حقوقی قابل پیگیری هستن که خب زمان برتره. پس حواستون باشه که اگه چک این ویژگی ها رو داره، باید مسیر دیگه ای رو انتخاب کنید.

۲.۲. بررسی صحت تاریخ و مبلغ چک

تاریخ و مبلغ چک باید کاملاً واضح و بدون خط خوردگی باشن. اگه تاریخ چک مثلاً مخدوش باشه یا بین عدد و حروف مبلغش تفاوت وجود داشته باشه، ممکنه بانک یا دادگاه به مشکل بخوره و از شما بخوان که این موارد رو توضیح بدین یا حتی چک رو غیرقابل وصول بدونن. پس یه نگاه دقیق به این جزئیات بندازید.

۲.۳. لزوم ثبت و تایید چک در سامانه صیاد (برای چک های جدید)

این روزا دیگه همه چک ها باید تو «سامانه صیاد» ثبت و تایید بشن. اگه چک شما از چک های جدید صیادیه و تو سامانه ثبت نشده باشه، یا اگه شما به عنوان دارنده، اونو تو سامانه تایید نکرده باشید، از نظر قانونی هیچ اعتباری نداره و نمی تونید برای وصولش اقدام کنید. پس حتماً قبل از هر کاری، مطمئن بشید که چک تون تو سامانه صیاد هم ثبت و تایید شده. این یه قانون جدیده که از سال ۱۳۹۷ اجباری شده و خیلی ها هنوز از جزئیاتش بی خبرن.

روش های قانونی اجرای چک برگشتی (انتخاب بهترین مسیر)

بعد از اینکه کارهای اولیه رو انجام دادین و چک تون رو برگشت زدید، حالا نوبت انتخاب راه مناسبه. سه تا مسیر اصلی برای پیگیری چک برگشتی وجود داره: حقوقی، کیفری و ثبتی. البته با قانون جدید چک، یه راه چهارم و خیلی سریع هم به اینها اضافه شده که اجراییه مستقیم نام داره. هر کدوم از این راه ها، قواعد و شرایط و البته سرعت و هزینه خودشون رو دارن. اینجا قراره دونه دونه بررسی شون کنیم تا شما با توجه به شرایط چک و انتظاراتتون، بهترین مسیر رو انتخاب کنید.

روش ۱: صدور اجراییه مستقیم از طریق دادگاه (ویژه چک های صیادی جدید و سریع ترین راه)

این روش، جواهریه تو قانون جدید چک! اگه چکتون صیادیه و از سال ۱۳۹۷ به بعد صادر شده، می تونید از این مسیر خیلی سریع برای وصول پولتون اقدام کنید. خوبی این روش اینه که دیگه نیازی به طی کردن مراحل طولانی دادگاه و اثبات حق و این حرفا نیست. مستقیماً سراغ اجرا می رید.

مراحل گام به گام:

1. دریافت گواهی عدم پرداخت و کد رهگیری از بانک: این مرحله که قبلاً گفتیم، اولین و حیاتی ترین گام برای همه روش ها، به خصوص برای اجراییه مستقیمه. حتماً کد ۱۶ رقمی رو داشته باشید.

2. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت درخواست صدور اجراییه: با چک برگشتی، گواهی عدم پرداخت و کد رهگیری ۱۶ رقمی به اضافه کارت ملی تون، برید یکی از دفاتر خدمات قضایی. اونجا درخواست صدور اجراییه رو ثبت می کنید. حواستون باشه که اینجا دادخواستی از نوع دعوای حقوقی مطرح نمی کنید، بلکه فقط درخواست صدور اجراییه میدید.

3. بررسی شکلی پرونده توسط دادگاه: دادگاه بدون اینکه وارد جزئیات و ماهیت اختلاف شما با صادرکننده چک بشه، فقط مدارک شکلی رو بررسی می کنه. یعنی می بینه آیا چک صیادیه، برگشت خورده و شرایط قانونی (مثل سفید امضا نبودن، شرطی نبودن و تضمینی نبودن) رو داره یا نه.

4. صدور اجراییه توسط دادگاه: اگه همه چیز اوکی بود، دادگاه یه اجراییه صادر می کنه. این اجراییه یعنی دستور رسمی دادگاه برای پرداخت مبلغ چک.

5. ابلاغ اجراییه به صادرکننده چک: اجراییه به صورت رسمی به صادرکننده چک ابلاغ میشه. از تاریخ ابلاغ، صادرکننده فقط ۱۰ روز فرصت داره تا مبلغ چک رو پرداخت کنه. اگه تو این ۱۰ روز پرداخت نکرد، اون وقت شما می تونید سراغ مراحل بعدی برید.

اقدامات پس از صدور اجراییه (در صورت عدم پرداخت در مهلت ۱۰ روز):

خب، اگه بدحساب کار خودش رو کرد و تو اون ۱۰ روز پول رو نداد، شما می تونید اقدامات جدی تری رو شروع کنید:

• تشکیل پرونده در واحد اجرای احکام دادگستری: بعد از گذشت مهلت ۱۰ روز و عدم پرداخت، باید به واحد اجرای احکام دادگستری مراجعه کنید و پرونده اجرایی تشکیل بدید. از اینجا به بعد، اجرای احکام مسئول پیگیری مطالبات شماست.

• معرفی اموال صادرکننده جهت توقیف: اینجاست که کار شما شروع میشه. هر اطلاعاتی از اموال صادرکننده دارید، چه منقول (مثل ماشین، پول تو حساب بانکی، سهام) چه غیرمنقول (مثل ملک، زمین)، باید به اجرای احکام معرفی کنید تا توقیف بشن. حتی می تونید درخواست استعلام از بانک ها، اداره ثبت اسناد، راهنمایی و رانندگی و… رو بدید تا خودشون اموال رو شناسایی کنن.

  در روش صدور اجراییه مستقیم، چون حکم دادگاه دارید، امکان توقیف تمامی اموال بدهکار، چه منقول و چه غیرمنقول، وجود دارد و این یک مزیت بزرگ نسبت به روش ثبتی است.

• درخواست ممنوع الخروجی صادرکننده: اگه فکر می کنید صادرکننده ممکنه از کشور فرار کنه یا برای پیچوندن پرداخت پول از کشور خارج بشه، می تونید درخواست ممنوع الخروجی بدید. این اقدام معمولاً فشار زیادی روی بدهکار میاره.

• درخواست حکم جلب: در صورتی که بعد از کلی گشتن و استعلام، هیچ مال قابل توقیفی از صادرکننده پیدا نشد یا اموالش کافی نبود، می تونید درخواست حکم جلب صادرکننده چک رو از دادگاه بکنید. این یعنی دیگه راه فرار برای بدهکار باقی نمی مونه.

مزایا:

• سرعت بسیار بالا: این سریع ترین راه برای وصول چک برگشتیه، چون دیگه نیاز به دادرسی طولانی و اثبات حق و این حرفا نیست.
• عدم نیاز به دادرسی ماهوی: دادگاه فقط شرایط شکلی چک رو بررسی می کنه و وارد ماهیت اختلاف نمیشه.
• امکان توقیف تمامی اموال: چه منقول و چه غیرمنقول، همه اموال صادرکننده قابل توقیف هستن.
• ممنوع الخروجی و جلب: امکان ممنوع الخروجی و در نهایت جلب صادرکننده وجود داره که اهرم فشار قوی ایه.

محدودیت ها:

• صرفاً برای چک های صیادی جدید: فقط برای چک هایی که از سال ۱۳۹۷ به بعد صادر شدن و در سامانه صیاد ثبت و تایید شدن، کاربرد داره.
• رعایت شرایط خاص ماده ۲۳ قانون صدور چک: چک نباید سفید امضا، شرطی یا تضمینی باشه. اگه یکی از این شرایط رو داشته باشه، باید برید سراغ روش حقوقی.

روش ۲: اجرای چک برگشتی از طریق دادگاه حقوقی (مطالبه وجه چک)

اگه چکتون صیادی نیست یا یکی از اون محدودیت های روش اجراییه مستقیم (مثلاً شرطی یا تضمینی بودن چک) رو داره، چاره ای نیست جز اینکه از مسیر حقوقی اقدام کنید. این روش، راه قدیمی تر و البته زمان برتریه، اما خب مزایای خودش رو هم داره و برای همه انواع چک ها و شرایط قابل استفاده ست.

مراحل گام به گام:

1. دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک: مثل همه روش ها، اول باید چک رو برگشت بزنید و گواهی عدم پرداخت رو از بانک بگیرید.

2. تنظیم دادخواست مطالبه وجه چک: اینجا دیگه باید یه دادخواست حقوقی کامل بنویسید. تو این دادخواست، شما مبلغ چک رو به عنوان طلب تون از صادرکننده چک (خوانده) مطالبه می کنید. بهتره یه وکیل متخصص براتون این کار رو انجام بده تا هیچ نکته ای از قلم نیفته و دادخواست تون بدون نقص باشه.

3. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: دادخواست تنظیم شده رو همراه با مدارک (چک اصلی، گواهی عدم پرداخت، کپی کارت ملی و…) در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت می کنید.

4. پرداخت هزینه دادرسی: برای طرح دعوای حقوقی، باید هزینه دادرسی رو پرداخت کنید. این هزینه معمولاً ۳.۵ تا ۴.۵ درصد مبلغ چک هست که بسته به مرحله رسیدگی ممکنه تغییر کنه.

5. رسیدگی دادگاه و امکان صدور قرار تامین خواسته: دادگاه وارد ماهیت دعوا میشه، طرفین رو برای ارائه دفاعیاتشون احضار می کنه و مدارک رو بررسی می کنه. تو این مرحله، شما می تونید درخواست «قرار تامین خواسته» بدید. این یعنی قبل از اینکه حکم نهایی صادر بشه، می تونید درخواست توقیف اموال صادرکننده رو بدید تا نتونه اموالش رو جابجا کنه یا بفروشه.

6. صدور رای بدوی و طی مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی: بعد از رسیدگی، دادگاه رای بدوی رو صادر می کنه. اگه هر کدوم از طرفین به این رای اعتراض داشته باشن، می تونن درخواست تجدیدنظر و بعدش فرجام خواهی (در دیوان عالی کشور) رو بدن که خب این مراحل، زمان رسیدگی رو طولانی تر می کنه.

7. مراجعه به اجرای احکام دادگستری: بعد از اینکه رای دادگاه قطعی شد (یعنی دیگه هیچ راه اعتراضی براش نمونده باشه)، شما باید به اجرای احکام دادگستری مراجعه کنید و مثل روش اجراییه مستقیم، پیگیر توقیف اموال و وصول طلب تون بشید.

مزایا:

• عدم محدودیت زمانی: بر خلاف روش کیفری، برای اقدام از طریق روش حقوقی محدودیت زمانی خاصی وجود نداره (البته از دست دادن زمان هم به نفعتون نیست).
• امکان مطالبه خسارت تاخیر تادیه: تو این روش، می تونید علاوه بر اصل مبلغ چک، خسارت تاخیر تادیه (یعنی خسارتی که به خاطر دیر پرداخت شدن پول به شما وارد شده) رو هم مطالبه کنید.
• امکان اقامه دعوا علیه ضامن و ظهرنویس: اگه چک تون ضامن یا ظهرنویس (کسایی که پشت چک رو امضا کردن) داره، می تونید علیه اونها هم دعوای حقوقی مطرح کنید و پولتون رو از اونها هم مطالبه کنید.

معایب:

• فرآیند طولانی تر و زمان برتر: بزرگ ترین عیب این روش، طولانی بودن مراحل دادرسیه که ممکنه ماه ها یا حتی سال ها طول بکشه.

موارد کاربرد:

• زمانی که شرایط صدور اجراییه مستقیم فراهم نیست (مثلاً چک قدیمی باشه یا شرطی و تضمینی باشه).
• وقتی می خواهید خسارت تاخیر تادیه رو هم مطالبه کنید.
• وقتی می خواهید علیه ضامنین و ظهرنویسان چک هم اقدام کنید.

روش ۳: اجرای چک برگشتی از طریق دادسرا (شکایت کیفری)

این روش برای وقتیه که می خواهید صادرکننده چک رو تحت فشار قرار بدید و با شکایت کیفری، مجازات بشه. البته حواستون باشه که این روش خیلی شرایط خاص و مهلت های حساسی داره و برای هر چکی قابل استفاده نیست. همچنین، شکایت کیفری مستقیماً به وصول وجه منجر نمیشه و برای پولتون باز هم باید از روش حقوقی اقدام کنید.

مراحل گام به گام:

1. دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک: مثل همیشه، قدم اول برگشت زدن چک و گرفتن گواهی عدم پرداخت از بانکه. تو این گواهی باید علت عدم پرداخت «عدم موجودی» یا «دستور عدم پرداخت» قید شده باشه.

2. تنظیم شکواییه صدور چک بلامحل: با کمک یه وکیل یا خودتون، یه شکواییه (یعنی همون دادخواست تو پرونده های کیفری) تنظیم می کنید و توش از صادرکننده چک به جرم صدور چک بلامحل شکایت می کنید.

3. تقدیم شکواییه به دادسرا: شکواییه رو به همراه مدارک لازم (چک اصلی، گواهی عدم پرداخت و کپی کارت ملی) به دادسرای محل تقدیم می کنید.

4. رعایت مهلت قانونی: این مهلت ها خیلی مهمن و اگه از دستشون بدید، دیگه نمی تونید شکایت کیفری کنید. باید ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور چک، اونو برگشت بزنید و ظرف ۶ ماه از تاریخ دریافت گواهی عدم پرداخت، شکایت کیفری تون رو مطرح کنید. اگه این مهلت ها بگذره، دیگه راه کیفری براتون بسته میشه.

5. بررسی دادسرا و در صورت احراز جرم، صدور کیفرخواست: دادسرا شکایت شما رو بررسی می کنه. اگه تشخیص بده که جرم صدور چک بلامحل اتفاق افتاده، برای صادرکننده چک کیفرخواست صادر می کنه.

6. رسیدگی در دادگاه کیفری و صدور حکم مجازات: بعد از صدور کیفرخواست، پرونده به دادگاه کیفری میره. دادگاه رسیدگی می کنه و اگه جرم ثابت بشه، حکم مجازات صادرکننده (مثل حبس یا محرومیت از دسته چک) رو میده.

   با قانون جدید چک صیادی، موارد شکایت کیفری به شدت محدود شده و اولویت با روش اجراییه مستقیم است. پس اگر چک شما صیادی و با شرایط جدید است، معمولاً روش کیفری توصیه نمی شود.

7. وصول وجه نیازمند اقدام حقوقی مجزا: همونطور که گفتم، شکایت کیفری فقط باعث مجازات صادرکننده میشه و پول شما رو برنمی گردونه. برای وصول پولتون، باید همزمان یا بعد از اثبات جرم کیفری، یه دادخواست حقوقی مطالبه وجه هم مطرح کنید.

مزایا:

• فشار روانی بر صادرکننده: تهدید به مجازات کیفری (حبس) میتونه فشار زیادی روی صادرکننده بیاره و اون رو وادار به پرداخت کنه.
• امکان اعمال مجازات کیفری: صادرکننده چک ممکنه مجازات هایی مثل حبس یا ممنوعیت از داشتن دسته چک رو متحمل بشه.

محدودیت ها:

• مهلت های قانونی بسیار حساس: همون مهلت ۶ ماهه از تاریخ صدور برای برگشت زدن و ۶ ماهه از تاریخ برگشت برای شکایت، خیلی مهمن.
• شامل چک های ضمانتی، مشروط و سفید امضا نمی شود: اگه چکتون از این دسته باشه، نمی تونید شکایت کیفری کنید.
• فقط به مجازات صادرکننده منجر می شود: برای وصول وجه، حتماً نیاز به اقدام حقوقی جداگانه دارید.

روش ۴: اجرای چک برگشتی از طریق اداره ثبت اسناد و املاک

این روش برای چک هایی که «سند لازم الاجرا» محسوب میشن، قابل استفاده ست و یکی از مسیرهای نسبتاً سریع برای وصول وجه چکه. خوبی این روش اینه که نیاز به دادرسی قضایی و رفت و آمد زیاد به دادگاه نداره و مستقیماً از طریق اداره ثبت پیگیری میشه.

مراحل گام به گام:

1. دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک: بازم مثل همیشه، اول از همه باید چک رو برگشت بزنید و گواهی عدم پرداخت رو از بانک بگیرید.

2. مراجعه به اداره ثبت محل و تکمیل فرم مخصوص صدور اجراییه ثبتی: بعد از گرفتن گواهی، به اداره ثبت اسناد و املاک شهر یا محل زندگی صادرکننده چک مراجعه می کنید. اونجا فرم مخصوص صدور اجراییه ثبتی رو پر می کنید و چک برگشتی به همراه گواهی عدم پرداخت رو ضمیمه می کنید.

3. پرداخت هزینه اجراییه: برای این کار باید ۵ درصد از مبلغ چک رو به عنوان هزینه اجراییه به اداره ثبت پرداخت کنید. این هزینه رو خودتون باید بدین، ولی بعداً می تونید از صادرکننده چک پس بگیرید.

4. صدور اجراییه ثبتی: اداره ثبت بعد از بررسی مدارک و پرداخت هزینه ها، اجراییه ثبتی رو صادر می کنه.

5. ابلاغ اجراییه به صادرکننده: اجراییه به صورت رسمی به صادرکننده چک ابلاغ میشه و اون هم مثل روش اجراییه مستقیم دادگاهی، ۱۰ روز فرصت داره تا مبلغ چک رو پرداخت کنه.

6. معرفی اموال جهت توقیف و پیگیری مراحل اجرایی: اگه تو اون ۱۰ روز بدهکار پول رو پرداخت نکرد، شما می تونید اموالش رو به اداره ثبت معرفی کنید تا توقیف بشن و از طریق فروش اونها، پولتون رو وصول کنید. این مرحله هم مثل اجرای احکام دادگستری پیش میره.

مزایا:

• سرعت نسبتاً مناسب: در مقایسه با روش حقوقی، فرآیند اداره ثبت معمولاً سریع تره.
• عدم نیاز به دادرسی قضایی: دیگه نیازی نیست تو دادگاه ها رفت و آمد کنید و مراحل طولانی دادرسی رو طی کنید.

محدودیت ها:

• فقط قابلیت توقیف اموال دارای سند رسمی: این بزرگترین محدودیت این روشه. اداره ثبت فقط می تونه اموالی رو توقیف کنه که سند رسمی دارن (مثل ملک یا ماشین). اگه صادرکننده اموال غیررسمی داشته باشه یا اموالش به نام خودش نباشه، اداره ثبت نمی تونه کاری بکنه و باید برید سراغ دادگاه.
• عدم امکان مطالبه خسارت تاخیر تادیه: تو این روش نمی تونید خسارت تاخیر تادیه رو از صادرکننده مطالبه کنید.
• عدم امکان اقامه دعوا علیه ظهرنویس و ضامن: اگه چک تون ضامن یا ظهرنویس داشته باشه، از طریق اداره ثبت نمی تونید علیه اونها اقدام کنید و باید حتماً سراغ دادگاه حقوقی برید.
• لاشه چک نزد ثبت باقی می ماند: وقتی از طریق ثبت اقدام می کنید، چک اصلی نزد اداره ثبت باقی می مونه و دیگه نمی تونید برای همون چک، دعوای حقوقی یا کیفری دیگه ای مطرح کنید.

نکات مهم و کلیدی در فرآیند اجرای چک برگشتی

تا اینجا با روش های اصلی پیگیری چک برگشتی آشنا شدیم. اما برای اینکه کارتون مثل ساعت دقیق و بی نقص پیش بره و خدای نکرده دچار مشکل نشید، یه سری نکات مهم و کلیدی وجود داره که دونستن شون از نون شب هم واجب تره!

مقایسه جامع روش ها

حالا که با هر چهار روش آشنا شدید، بیایید تو یه جدول همه رو کنار هم بذاریم تا بتونید راحت تر مقایسه کنید و بهترین انتخاب رو داشته باشید. این جدول بهتون کمک می کنه با یک نگاه، تفاوت های کلیدی رو ببینید و تصمیم درستی بگیرید.

ویژگی	اجراییه مستقیم (دادگاه)	حقوقی (دادگاه)	کیفری (دادسرا)	ثبتی (اداره ثبت)
نوع چک	فقط صیادی جدید (بعد از ۱۳۹۷)	همه انواع چک	همه انواع (با شرایط خاص و مهلت های دقیق)	همه انواع چک (سند لازم الاجرا)
سرعت	بسیار بالا	متوسط تا پایین (زمان بر)	متوسط (اول فشار، بعد حقوقی)	متوسط رو به بالا
هزینه تقریبی	هزینه ثبت درخواست، ابلاغ، اجرا (کم)	۳.۵ تا ۴.۵ درصد مبلغ چک (بالا)	هزینه دادرسی کیفری (کم)	۵ درصد مبلغ چک (بالا)
دادرسی ماهوی	خیر (فقط شکلی)	بله (کامل)	بله (اثبات جرم)	خیر (فقط شکلی)
توقیف اموال	بله (همه اموال)	بله (همه اموال)	فقط پس از اقدام حقوقی	فقط اموال دارای سند رسمی
ممنوع الخروجی و جلب	بله (بسیار کارآمد)	بله (بعد از حکم قطعی)	فقط جلب (پس از حکم کیفری)	خیر
مطالبه خسارت تاخیر تادیه	بله	بله	فقط از طریق اقدام حقوقی جداگانه	خیر
شکایت از ضامن/ظهرنویس	خیر	بله	خیر	خیر
موارد کاربرد	سریع ترین راه برای چک های صیادی جدید و بدون شرط	همه چک ها، چک های شرطی/تضمینی، مطالبه خسارت	فشار کیفری، در صورت رعایت مهلت ها	برای چک های لازم الاجرا، توقیف اموال ثبتی

تاثیر قانون جدید چک (۱۳۹۷) و سامانه صیاد

قانون جدید چک که از سال ۱۳۹۷ به اجرا در اومده، حسابی قوانین مربوط به چک رو زیر و رو کرده. مهم ترین تغییرش همون ایجاد «سامانه صیاد» و لزوم ثبت و تایید چک ها تو این سامانه هست. این قانون باعث شده که خیلی از چک ها، به خصوص چک های جدید صیادی، دیگه قابل پیگیری کیفری نباشن و تمرکز اصلی روی روش های حقوقی و به خصوص «اجراییه مستقیم» از طریق دادگاه باشه. هدف اصلی این قانون، افزایش اعتبار چک ها و کاهش پرونده های مربوط به چک برگشتی تو دادگاه ها بوده.

مدارک لازم (تکمیلی)

برای هر کدوم از روش هایی که گفتیم، مدارک خاص خودش رو لازم دارید. اما به طور کلی، یه لیست از مدارک مهم که باید آماده داشته باشید، ایناست:

• اصل لاشه چک برگشتی
• گواهی عدم پرداخت صادره از بانک محال علیه (به همراه کد رهگیری ۱۶ رقمی برای چک های صیادی)
• کارت ملی یا شناسنامه (برای احراز هویت دارنده چک)
• وکالتنامه (اگه وکیل دارید)
• در صورت نیاز: مدارک مربوط به انتقال چک (مثل ظهرنویسی ها) یا سایر قراردادها

حتماً از همه مدارک یه کپی برابر اصل هم داشته باشید، چون تو مراحل مختلف به کارتون میاد.

هزینه های احتمالی

پیگیری چک برگشتی، مثل هر کار قانونی دیگه ای، هزینه های خودش رو داره. این هزینه ها بسته به روشی که انتخاب می کنید، فرق می کنه:

• روش اجراییه مستقیم: هزینه ثبت درخواست تو دفاتر خدمات قضایی، هزینه ابلاغ و اجرای حکم. این هزینه معمولاً کمه و ۳.۵ درصد دادرسی رو شامل نمیشه.
• روش حقوقی: ۳.۵ تا ۴.۵ درصد مبلغ چک به عنوان هزینه دادرسی تو مراحل مختلف. این هزینه از همه روش ها بالاتره.
• روش کیفری: هزینه ثبت شکواییه که مبلغ کمیه.
• روش ثبتی: ۵ درصد مبلغ چک به عنوان هزینه اجراییه ثبت.

علاوه بر اینها، ممکنه هزینه های دیگه ای مثل هزینه کارشناسی (اگه لازم بشه)، هزینه استعلام اموال (از بانک ها، ثبت اسناد، راهور)، و از همه مهم تر، حق الوکاله وکیل هم به این لیست اضافه بشه. البته نگران نباشید، بیشتر این هزینه ها رو در نهایت می تونید از صادرکننده چک بگیرید.

مستثنیات دین

شاید بپرسید «مستثنیات دین» چیه؟ این اصطلاح به اموالی گفته میشه که حتی با حکم دادگاه هم نمیشه اونها رو توقیف کرد. قانون برای اینکه زندگی شخص بدهکار کاملاً مختل نشه، یه سری اموال رو از توقیف شدن مستثنی کرده. این اموال معمولاً شامل:

• منزل مسکونی متعارف و متناسب با شان بدهکار (اگه بیش از یک منزل داشته باشه، فقط یکی مستثنی میشه)
• لوازم ضروری زندگی (مثل یخچال، تلویزیون، وسایل آشپزخانه)
• وسایل و ابزار کار (مثلاً اگه طرف کشاورزه، تراکتورش؛ اگه دکتره، وسایل طبابتش)
• پول پیش اجاره مسکن (در صورتی که مبلغ اجاره بهای متعارف باشد)
• مقدار ناچیزی از آذوقه و خوراک

پس حواستون باشه که اگه بدهکار فقط همین اموال رو داشته باشه، نمی تونید اونها رو توقیف کنید.

نقش وکیل متخصص چک

حالا که با پیچ و خم های قانونی این مسیر آشنا شدید، حتماً متوجه شدید که پیگیری چک برگشتی چقدر میتونه تخصصی و زمان بر باشه. اینجا بود که یه وکیل متخصص چک، میتونه مثل یه ناجی عمل کنه.

یه وکیل خوب، نه فقط تو تنظیم دادخواست یا شکواییه بهتون کمک می کنه، بلکه تمام مراحل اداری و قضایی رو براتون پیگیری می کنه و اجازه نمیده که به خاطر ناآگاهی یا اشتباهات کوچیک، حق تون ضایع بشه. وکیل می تونه بهترین و سریع ترین مسیر رو با توجه به شرایط خاص پرونده شما انتخاب کنه، اموال صادرکننده رو شناسایی و معرفی کنه و حتی تو مذاکره با طرف مقابل هم بهتون کمک کنه. اینجوری هم وقتتون کمتر هدر میره و هم شانس موفقیت تون برای وصول پولتون خیلی بالاتر میره. اگه بخوایم خودمونی بگیم، یه وکیل خوب مثل یه نقشه خوان باتجربه ست که تو این راه پر از پیچ و خم، دستتون رو میگیره و راه رو نشونتون میده.

مهلت ها و مواعد قانونی (جمع بندی)

همونطور که دیدید، مهلت های قانونی تو پیگیری چک برگشتی خیلی مهمن و بی توجهی بهشون میتونه فرصت های بزرگی رو ازتون بگیره. بیایید یه جمع بندی از این مهلت ها داشته باشیم:

• مهلت برگشت زدن چک برای شکایت کیفری: ۶ ماه از تاریخ صدور چک.
• مهلت طرح شکایت کیفری: ۶ ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت.
• مهلت پرداخت وجه چک پس از ابلاغ اجراییه (دادگاه یا ثبت): ۱۰ روز.
• مهلت اعتراض به اجراییه (در صورت وجود دلیل): معمولاً ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ.

همیشه این مهلت ها رو تو ذهنتون داشته باشید و هیچ وقت کار رو به دقیقه نود نندازید. اقدام به موقع، کلید موفقیت تو پرونده های چک برگشتیه.

نتیجه گیری

خب، تا اینجا با مراحل و روش های مختلف پیگیری چک برگشتی آشنا شدید. همونطور که دیدید، هر کدوم از این راه ها، مزایا و معایب و شرایط خاص خودشون رو دارن و انتخاب بهترین مسیر، بستگی به نوع چک، اهداف شما و البته ریزه کاری های قانونی داره. چه چکتون صیادیه باشه و بخواید از مسیر سریع «اجراییه مستقیم» اقدام کنید، چه بخواید با «روش حقوقی» پولتون رو از طریق دادگاه پیگیری کنید و خسارت تاخیر تادیه بگیرید، یا حتی اگه به دنبال فشار «کیفری» یا «ثبتی» هستید، دونستن این نکات خیلی به دردتون می خوره.

همیشه یادتون باشه که اقدام به موقع و با آگاهی، مهم ترین قدم برای گرفتن حق تونه. اگه حس کردید موضوع خیلی پیچیده شده یا وقت کافی برای پیگیری ندارید، حتماً از یه وکیل متخصص تو زمینه چک کمک بگیرید. وکلای خبره می تونن راهنمای خوبی براتون باشن و کمک کنن که تو این مسیر طولانی و پرپیچ و خم، تنها نباشید و با خیال راحت تری دنبال پولتون برید. اینطوری هم خیالتون راحت تره و هم با احتمال بیشتری به نتیجه دلخواهتون می رسید.