نقدی بر یک یادداشت درباره توئیت وزیرخارجه؛ اظهارات عراقچی هم راستا با سیاست گذاری های کشورهای نوظهور و جهان چندقطبی امروز است

به گزارش امسیرو حمید کارشناس در پاسخ به یادداشتی با عنوان غرب کجاست که غروب کرده آقای عراقچی نوشت:

در بحبوحه جنگ و بحران در دیپلماسی زبان نمادین تکیه بر استعاره و تعبیرات اغراق آمیز گاه به جهت تأثیرگذاری موضوع است. گزاره ای مانند: «خورشید در شرق طلوع می کند و در غرب غروب می کند» به معنای واقعی کلمه نیست بلکه یک توصیف است که منعکس کننده تغییرات ژئوپلیتیکی و اقتصادی در سطح جهان است. در همین راستا ظهور بریکس و تأثیرات اقتصادی و ژئوپلیتیکی آن نمایانگر روند جدیدی است که کشورهای غربی را به چالش کشیده و بیان این نوع سخنان عموماً با هدف تقویت روحیه و نشان دادن آینده ای پرامید برای ملت هاست.

در شرایط جنگ و بحران حتی در شرایط عادی نباید از مسئولین سیاست خارجی انتظار داشت که سخنان آنها تنها جنبه ای تئوریک و فلسفی داشته باشد. همچنین در زمانه ای که تهاجم اقتصادی جنگ های رسانه ای و رقابت برای تثبیت جایگاه جهانی شدت یافته است طرح اینگونه جملات نوعی واکنش به جبهه های جهانی است. علاوه بر این کشورهای بریکس با وجود تفاوت ها در بسیاری از مواضع جهانی به شکل متحدی رفتار کرده اند و رشد اقتصادی آنها نشانه های تغییر قدرت اقتصادی در سطح جهانی را نمایان ساخته است. لذا قیاس بیانات دکتر عراقچی با سخنان جنگ افروزانه یا تبلیغاتی اشخاصی همچون گوبلز یا چرچیل کاملاً نادرست است. سخن دکتر عراقچی متضمن خشونت یا تحریک به جنگ نیست؛ بلکه پاسخی است نمادین به شرایط متغیر جهانی و نشانه ای از تغییری است که توسط کشورهایی نظیر بریکس در نظام جهانی ایجاد شده است.

اظهارات نمادین آقای عراقچی به عنوان یکی از برجسته ترین دیپلمات های شناخته شده سخنان او در عرصه بین المللی نیز بازتاب دارد لذا در این جایگاه بیانات او باید راهبردی به نظر برسد. انتظار این که یک دیپلمات صرفاً به بیان حقایق علمی و بی طرف بپردازد با ذات دیپلماسی مغایرت دارد زیرا در فضای رقابت های ژئوپلیتیکی دیپلماسی نیاز به انعطاف پذیری و افزایش امید ملی دارد.

با توجه به تفسیر متفاوتی که در حال حاضر و  شرایط فعلی از غرب و شرق وجود دارد؛ لذا شرقی که امروز از آن سخن گفته می شود معنای متفاوتی دارد. برای نمونه بریکس نمایانگر مجموعه ای از کشورها است که به دنبال تحقق استقلال اقتصادی و سیاسی خود از سیستم های سنتی جهانی تحت سیطره غرب هستند. کشورهای بریکس با همکاری های گسترده در حوزه های اقتصادی بانکی و انرژی ائتلافی ایجاد کرده اند که نشان دهنده پتانسیل برای بازتعریف شرق و غرب در زمینه های توسعه یافته و در حال توسعه است. برخلاف تصور عامه این کشورها خواهان تعامل با کشورهای غربی هستند اما از موضعی برابر و غیرمنفعل. لذا بیان اینکه غرب در حال افول است به معنی قطع ارتباط نیست. امروزه حتی قوی ترین منتقدین غرب مانند چین و روسیه تعاملاتی سازنده با غرب دارند. اما مسئله بر سر قدرت تأثیرگذاری و نقش آفرینی است؛ یعنی کشورهای بریکس خواهان تغییر جایگاه خود از حاشیه به مرکز هستند. این دیدگاه نیز با اظهارات دکتر عراقچی همسو است که افول غرب نافی ضرورت گفتگو نیست بلکه تعامل از موضعی برابر را تبیین می کند.

امروزه مفهوم شرق و غرب به عنوان بلوک های جنگ سرد به شکلی تعدیل شده و نوظهور بازسازی شده است. لذا ائتلاف هایی مانند بریکس نمایانگر جریانی است که نه تنها بر مبنای ناسیونالیسم بلکه بر اساس سیاست گذاری و توسعه پایدار است. با وجود اینکه چین و هند در بریکس هستند حجم مبادلات این کشورها با غرب در راستای منافع ملی و توسعه شان است نه وابستگی. اینگونه مبادلات قدرت چانه زنی این کشورها را نیز در مقابل غرب افزایش داده و به آن ها استقلال بیشتری بخشیده است.

 مفهوم افول غرب به معنای انحطاط سریع و ناگهانی نیست بلکه به نوعی بیان نمادین تغییر تعادل قدرت در عرصه جهانی است. کشورهای بریکس به نوعی نمایانگر این تغییر در نظام های اقتصادی و توسعه ای جهان هستند که در عین تعامل با غرب سعی در استقلال از وابستگی های سیاسی و اقتصادی پیشین دارند. این بازتابی از تغییرات فرهنگی و اقتصادی است که عراقچی به درستی به آن اشاره کرده است.

ایفای نقش دیپلماتیک به معنی عدم امکان بیان دیدگاه های خاص نیست.دکتر عراقچی به عنوان یک سیاستمدار با بینش وسیع دیدگاهی را ارائه می کند که در عین آمادگی برای مذاکره از موضع تقویت جبهه ملی و عزت ملی نیز برخوردار است. بنابراین او نه صرفاً به عنوان یک سخنران یا «بوقچی» بلکه به عنوان نماینده ای برای نمایش قدرت و تغییر نگرش ها عمل می کند.

دکتر عراقچی به عنوان یک سیاستمدار با بینش وسیع دیدگاهی را ارائه می کند که در عین آمادگی برای مذاکره از موضع عزت نیز برخوردار است. بنابراین او نه صرفاً به عنوان یک سخنران یا «بوقچی» بلکه به عنوان نماینده ای برای نمایش قدرت و تغییر نگرش ها عمل می کند.

در نتیجه بیان دکتر عراقچی نه تنها قابل دفاع است بلکه هم راستا با سیاست گذاری های کشورهای نوظهور و جهان چندقطبی امروز است. ائتلاف هایی مانند بریکس نه تنها استقلال اقتصادی و سیاسی برای اعضای خود به ارمغان آورده اند بلکه نشان داده اند که می توان روابط جهانی را از انحصار غرب خارج کرده و به سوی چندجانبه گرایی سوق داد. این تغییر افق جدیدی در سیاست بین المللی است که دکتر عراقچی به درستی بر آن تأکید کرده است.
 

۳۱۱۳۱۱