موسیقی بخش های خراسان، هفتمین اثر ثبت شده میراث فرهنگی ناملموس یونسکو در ایران

موسیقی بخشی های خراسان، نوایی که از عمق تاریخ این سرزمین می آید و به جان هر شنونده ای می نشیند، در تاریخ ۱ تیر ۱۳۹۰ شمسی (۲۲ ژوئن ۲۰۱۱ میلادی) به عنوان هفتمین اثر ناملموس ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. این هنر اصیل، فقط یک ملودی ساده نیست؛ بلکه گنجینه ای زنده از فرهنگ، هویت و داستان های پررمز و راز مردمی است که سینه به سینه آن را تا به امروز حفظ کرده اند.

تصور کنید در دشت های سبز خراسان شمالی نشسته اید و نوای دوتار بخشی، مثل بادی که از دل کوهستان ها می آید، روح تان را نوازش می دهد. این همان موسیقی ای است که نسل ها داستان ها، حماسه ها، غم ها و شادی ها را با خود حمل کرده است. این مقاله می خواهد شما را به سفری عمیق در دل این هنر شگفت انگیز ببرد و از هر گوشه آن برایتان بگوید؛ از اینکه اصلا «بخشی» کیست تا چطور این نغمه ها راه خودشان را به فهرست جهانی یونسکو باز کردند.

بخشی کیست؟ فراتر از یک نوازنده، یک راوی و دانشمند

راستش را بخواهید، وقتی اسم «بخشی» می آید، خیلی ها شاید فقط یک نوازنده دوتار را تصور کنند. اما اگر به دل فرهنگ غنی خراسان برویم، می بینیم که بخشی چیزی فراتر از این حرف هاست؛ او یک استاد تمام عیار است، یک فیلسوف محلی، یک حکیم، شاعر، داستان گو و حتی کسی که خودش سازش را می سازد و کوک می کند. او کسی است که مردم منطقه معتقدند از طرف خدا «بخشش» خاصی به او شده و به همین خاطر، در جایگاهی ویژه قرار دارد.

ریشه شناسی واژه بخشی

درباره ریشه این کلمه، داستان ها و نظریه های مختلفی هست. بعضی ها می گویند اصلش از کلمه چینی «پوشی» به معنی «دانشور» می آید که احتمالا از طریق زبان های کهن ترکی وارد شده. عده ای هم آن را هم ریشه با «بهیکسو» در زبان سانسکریت می دانند که شاید از راه دین بودایی به اینجا رسیده باشد. اما خود مردم خراسان و بخشی ها، داستان دیگری دارند. آن ها باور دارند که این واژه از «بخشش» یا «بخشیدن» می آید. یعنی هنری که به آن ها هدیه شده، هدیه ای الهی که آن ها را متفاوت می کند. به همین دلیل هم هست که احترام خاصی برای یک بخشی قائل اند.

جایگاه اجتماعی بخشی ها

بخشی ها در جامعه سنتی خراسان نقش خیلی مهمی داشتند و هنوز هم دارند. آن ها فقط هنرمند نیستند، بلکه حافظان فرهنگ شفاهی، مرجع حل اختلافات، درمانگر و مشاور مردم به حساب می آمدند. در گذشته های دور، نقش یک بخشی آن قدر پررنگ بود که مثل یک پل ارتباطی بین نسل ها عمل می کرد و هویت و ارزش های جامعه را زنده نگه می داشت. مردم منطقه حرف و نصیحت بخشی ها را می شنیدند و به آن ها اعتماد کامل داشتند، چون می دانستند این حرف ها از دل یک فرد دانا و دارای موهبت الهی بیرون می آید.

انواع بخشی ها در طول تاریخ

شاید جالب باشد بدانید که بخشی ها در طول تاریخ، انواع و اقسام مختلفی داشتند که هر کدام وظایف و ویژگی های خاص خودشان را ایفا می کردند:

• بخشی های منظومه خوان: این ها داستان ها و اشعار بلند حماسی و عاشقانه را با دوتارشان روایت می کردند.
• بخشی های شاهدخوان: این دسته بیشتر به نقل وقایع تاریخی و اتفاقات مهم می پرداختند.
• بخشی های مذهبی خوان: کسانی که اشعار و داستان های مذهبی و عرفانی را اجرا می کردند.
• بخشی های درمانگر: همانطور که از اسمشان پیداست، با نوای دوتار و آوازشان به درمان و آرامش بیماران کمک می کردند.
• بخشی های مردمی: این ها برای عموم مردم و در مجالس عادی اجرا داشتند.
• بخشی های حکومتی (درباری): بخشی هایی که در دربار خان ها و حکام می نواختند و وظایف خاصی بر عهده داشتند.
• بخشی های مجلسی: این نوع بخشی ها که بیشتر در مجالس بزم و شادی اجرا می کنند، امروز رایج ترین نوع بخشی هستند.

با گذشت زمان و تغییرات اجتماعی، نقش بخشی ها هم عوض شده و حالا بیشتر بخشی های مجلسی فعالیت دارند. اما هر کدام از این دسته ها، به غنای این هنر افزوده اند.

تاریخچه موسیقی خراسان: از کهن ترین نواها تا ثبت جهانی

موسیقی در فلات ایران، داستانی به قدمت تاریخ خودش دارد و خراسان همیشه یکی از پرچمداران این داستان بوده است. ریشه های موسیقی بخشی را باید در اعماق تاریخ این سرزمین، جایی که کشاورزان با زمزمه هایشان داستان زندگی خودشان را روایت می کردند، جستجو کرد.

ریشه های باستانی و تطور موسیقی بخشی

از دوران باستان، موسیقی بخش جدایی ناپذیری از زندگی مردم این منطقه بوده است. در زمان ساسانیان، نوازندگانی مثل باربد و نکیسا نامشان در تاریخ ثبت شده و نشان می دهد که موسیقی از همان زمان ها جایگاه ویژه ای داشته. در خراسان، این موسیقی از دل کشاورزان و چوپانان برخاست. آن ها با الهام از طبیعت و اتفاقات روزمره، نغمه ها و داستان هایی خلق می کردند که سینه به سینه و نسل به نسل منتقل می شد. این انتقال شفاهی، رمز ماندگاری و اصالت موسیقی بخشی است.

نقش اقوام در غنای موسیقی

خراسان به خاطر موقعیت جغرافیایی اش، همیشه محل رفت و آمد و زندگی اقوام مختلفی بوده است؛ از کرد و ترک و ترکمن گرفته تا فارس. هر کدام از این اقوام، با فرهنگ و لهجه و داستان های خاص خودشان، رنگ و بوی جدیدی به موسیقی بخشی بخشیده اند. همین تنوع فرهنگی باعث شده که موسیقی مقامی خراسان، اینقدر پربار و غنی باشد و هر بخش آن، روایتی منحصر به فرد داشته باشد.

فرآیند ثبت در یونسکو: یک افتخار ملی

رساندن موسیقی بخشی های خراسان به فهرست میراث جهانی یونسکو، کار ساده ای نبود و نتیجه تلاش های بی وقفه بسیاری از دلسوزان فرهنگ این سرزمین است. بعد از ثبت ملی در سال ۱۳۸۸ شمسی، پرونده آن برای یونسکو آماده شد. افرادی مثل استاد هوشنگ جاوید و مجتبی قیطاقی نقش کلیدی در جمع آوری مستندات و معرفی این هنر به جهان داشتند. در نهایت، این تلاش ها به ثمر نشست و در ۱ تیر ۱۳۹۰ (۲۲ ژوئن ۲۰۱۱) ، موسیقی بخشی های خراسان به عنوان هفتمین میراث ناملموس ایران در یونسکو ثبت شد. این ثبت، نه تنها برای خراسان که برای تمام ایران یک افتخار بزرگ بود و به حفظ و معرفی این گنجینه کمک شایانی کرد.

جغرافیای بخشی خوانی: خاستگاه ها و سبک های منطقه ای

موسیقی بخشی، مثل یک رودخانه زلال، در مناطق مختلف خراسان جاری است و هر جا که می رود، رنگ و بوی آن منطقه را به خودش می گیرد. خاستگاه اصلی این هنر، شمال خراسان است، جایی که کوهستان ها و دشت ها قصه های زیادی برای گفتن دارند.

نواحی اصلی رواج و تقسیم بندی موسیقی مقامی خراسان

بخشی خوانی بیشتر در مناطق شمالی خراسان مثل بجنورد، شیروان، اسفراین، قوچان و درگز رواج دارد. البته با تغییرات جزئی، در مناطق ترکمن نشین استان گلستان و خراسان هم می شود رد پای این موسیقی را پیدا کرد. موسیقی مقامی خراسان خودش به چهار شاخه اصلی تقسیم می شود که هر کدام زیبایی های خاص خودشان را دارند:

• موسیقی مقامی کرمانجی: این موسیقی متعلق به کردهای کرمانج شمال خراسان است و معمولاً مضامین حماسی و عاشقانه دارد.
• موسیقی مقامی ترکی: که توسط ترک های منطقه نواخته می شود و اغلب دارای نغمه های شورانگیز و دلنشین است.
• موسیقی مقامی ترکمنی: که در مناطق ترکمن نشین رواج دارد و با ویژگی های خاص خودش شناخته می شود.
• موسیقی فارسی: بخشی از موسیقی های منطقه که به زبان فارسی اجرا می شوند و حال و هوای خاص خودشان را دارند.

تفاوت ها و شباهت ها و تاثیر محیط طبیعی

هر کدام از این شاخه ها، لهجه، ملودی و نوع داستان گویی منحصر به فرد خودشان را دارند. مثلاً موسیقی کرمانجی، بیشتر حماسی و پرشور است، در حالی که موسیقی ترکی، ممکن است حال و هوای عاشقانه تری داشته باشد. اما همه این ها، در یک چیز مشترک اند: روح خراسان در آن ها جاری است. طبیعت منطقه هم حسابی روی این موسیقی تاثیر گذاشته؛ موسیقی کوهستان، پر از صلابت و قدرت است و موسیقی جلگه، لطافت و آرامی خاص خودش را دارد. انگار هر نت، داستانی از طبیعت این سرزمین را روایت می کند.

دوتار: ساز روایت گر و قلب تپنده موسیقی بخشی

اگر قرار باشد یک ساز را نماد موسیقی بخشی بدانیم، بی شک آن «دوتار» است. دوتار فقط یک ساز نیست؛ رفیق گرمابه و گلستان بخشی است، صدای دل اوست، و هر تار آن، راوی قصه هایی است که سینه به سینه چرخیده و به امروز رسیده.

ساختار و ویژگی های دوتار

دوتار، سازی زهی و زخمه ای است با شکلی خاص و دلنشین. کاسه آن گلابی شکل است و دسته ای بلند دارد. روی دسته، پرده هایی بسته شده که نوازنده با انگشتانش روی آن ها حرکت می کند تا نغمه ها را بنوازد. اما چیزی که دوتار را واقعاً خاص می کند، دو سیم آن است. در گذشته سیم ها از جنس روده یا ابریشم بودند، اما امروزه بیشتر از سیم های فلزی استفاده می شود. یک باور قدیمی و زیبا این است که یکی از تارها «مؤنث» و دیگری «مذکر» است و صدای دلنشین دوتار، نتیجه هم صدایی و هماهنگی این دو جنس است؛ نمادی از تعادل و زندگی.

انواع دوتار

دوتار هم مثل خیلی چیزهای دیگر، در هر منطقه رنگ و بوی خاص خودش را می گیرد. دوتار قوچانی، تربت جام و ترکمنی، هر کدام ویژگی های منحصر به فرد خودشان را دارند. مثلاً دوتار تربت جام، دسته ای پهن تر و ضخیم تر دارد و کاسه اش گرد نیست، بلکه شبیه بدنه کشتی است. در مقابل، دوتار ترکمنی دسته ای بسیار گرد و پرده هایی نزدیک به هم دارد. این تفاوت ها در شکل، اندازه، تعداد پرده ها و حتی شیوه نوازندگی، باعث می شود هر دوتار، امضای منطقه خودش را داشته باشد.

اهمیت دوتارنوازی و مقایسه با سایر سازهای نواحی

یک بخشی واقعی، نه تنها باید در نواختن دوتار چیره دست باشد، بلکه باید خودش بتواند سازش را بسازد و کوک کند. این مهارت، نشان از عمق دانش و ارتباط او با سازش دارد. البته در شمال خراسان سازهای دیگری مثل سرنا، دهل، قوشمه، کمانچه و دایره هم نواخته می شوند، اما دوتار ساز اصلی و قلب تپنده موسیقی بخشی است. هیچ ساز دیگری نمی تواند به اندازه دوتار، داستان ها و احساسات یک بخشی را به گوش شنونده برساند.

دوتار، ساز دل بخشی هاست. هر تار آن قصه ای از گذشته می گوید و هر زخمه آن، روایتی از زندگی مردمان این دیار است.

مقام ها و نغمه ها: زبان عرفان و حماسه

در موسیقی بخشی، کلمه «مقام» معنای ویژه ای دارد. اینجا مقام فقط یک نت یا یک ردیف ساده نیست؛ مقام اوج خلاقیت، هنر و ترکیب ساز و آواز است که از دل تجربه های زندگی و باورهای عمیق انسانی سرچشمه می گیرد.

مفهوم مقام در موسیقی خراسان

وقتی می گوییم موسیقی مقامی خراسان، منظورمان موسیقی ای است که در بالاترین سطح هنری و عرفانی خود قرار دارد. مقام ها نه تنها شامل ملودی ها و ریتم های خاصی هستند، بلکه پشت هر کدام از آن ها، داستانی، حماسه ای یا حسی عمیق نهفته است. این موسیقی را سینه به سینه و بدون تحریف منتقل کرده اند تا اصالتش حفظ شود.

نغمه نوایی: اوج عرفان و شهرت

اگر از بین همه مقام ها بخواهیم به یکی اشاره کنیم که مثل ستاره ای در آسمان موسیقی بخشی می درخشد، آن بی شک «نوایی» است. نوایی مشهورترین و عرفانی ترین مقام موسیقی بخشی خراسان است. وقتی نوای دوتار با اشعار پرمعنا و عرفانی نوایی همراه می شود، گویی روح از جسم پرواز می کند و به دنیایی دیگر می رود. این نغمه آنقدر زیبا و دلنشین است که شنیدنش برای هر ایرانی تجربه ای فراموش نشدنی است و به جرئت می توان گفت، نوایی هرگز از یادها نخواهد رفت.

سایر مقام های برجسته

البته به جز نوایی، مقام های برجسته دیگری هم در موسیقی بخشی وجود دارند که هر کدام جایگاه ویژه ای دارند:

• مقام های حماسی: این ها داستان های پهلوانی و رشادت ها را روایت می کنند و شور و هیجان خاصی دارند.
• مقام های عاشقانه: که از عشق و دلدادگی و فراق می گویند و بسیار سوزناک و تأثیرگذارند.
• مقام های سوگ: برای عزاداری ها و غم ها نواخته می شوند و دل هر شنونده ای را به درد می آورند.
• مقام های آیینی: که در مراسم های خاص و آیین های سنتی اجرا می شوند.

همانطور که قبلاً گفتیم، این مقام ها به صورت شفاهی و با دقت و وسواس بسیار از نسلی به نسل دیگر منتقل شده اند و این یکی از دلایلی است که اصالت آن ها تا به امروز حفظ شده است.

داستان گویی (منظومه خوانی): گنجینه ای از فرهنگ شفاهی

بخشی ها فقط نوازنده نیستند؛ آن ها راویان چیره دست داستان ها هستند. در واقع، دوتار وسیله ای است برای انتقال این گنجینه های شفاهی که تاریخ و فرهنگ یک ملت را در خود جای داده اند.

نقش محوری داستان ها و مضامین رایج

داستان ها، حماسه ها و منظومه ها، قلب تپنده هنر بخشی هستند. این داستان ها، بخش جدایی ناپذیری از هویت مردم خراسان اند و از هر چیزی می گویند؛ از پهلوانی های شاهنامه و حمزه نامه گرفته تا قصه های عاشقانه بومی، حکایات عرفانی و پندهای اخلاقی. بخشی با نوای دوتارش، این داستان ها را زنده می کند و شنونده را به دنیای خودش می برد.

معمول ترین داستان هایی که بخشی ها روایت می کنند عبارتند از:

• داستان های شاهنامه (مثل رستم و سهراب، سیاوش)
• حمزه نامه
• اسکندرنامه
• حیدرنامه
• قصه های بومی و محلی
• داستان های عرفانی و مذهبی
• حکایات عاشقانه و اخلاقی

قدرت بداهه نوازی و بداهه گویی

یکی از شگفت انگیزترین ویژگی های بخشی ها، قدرت بداهه نوازی و بداهه گویی آن هاست. یک بخشی توانا می تواند در لحظه، داستانی را بسازد یا به آن شاخ و برگ بدهد و با نوای دوتارش آن را روایت کند. این توانایی، نشان از عمق دانش، خلاقیت و حافظه قوی آن ها دارد.

موسیقی بخشی به مثابه تاریخ زنده

شاید بتوان گفت موسیقی بخشی، یک تاریخ زنده است. در زمانه ای که سواد و کتابت رواج کمتری داشت، بخشی ها با داستان ها و نغمه هایشان، تاریخ، باورها، ارزش ها و حتی وقایع مهم جامعه را حفظ و منتقل می کردند. آن ها مورخان شفاهی بودند که از طریق هنرشان، هویت فرهنگی یک ملت را حفظ می کردند.

آموزش و انتقال دانش: سنتی که زنده می ماند

هنر بخشی گری، مثل یک گنجینه است که نسل به نسل، با وسواس و دقت فراوان، از پدری به پسر و از استادی به شاگرد منتقل شده است. این شیوه آموزش سنتی، رمز ماندگاری و اصالت این هنر است.

روش های سنتی آموزش

بیشتر بخشی ها، این هنر را از پدرانشان به ارث می بردند. از همان کودکی، در کنار پدرشان می نشستند و با گوش جان، به نغمه ها و داستان ها گوش می دادند و ذره ذره یاد می گرفتند. اما عده ای هم بودند که نزد استادان بزرگ می رفتند و شاگردی می کردند. در بین ترکمن ها، به این استادان «خلیفه» می گفتند که خودشان اساتید بزرگی در این زمینه بودند. این آموزش ها، نه فقط شامل یادگیری ساز و آواز، بلکه شامل یادگیری شعر، داستان گویی، عرفان و اخلاق بود.

مراحل آموزش: راهی طولانی تا رسیدن به مرتبه بخشی

رسیدن به مرتبه «بخشی»، راهی طولانی و پرزحمت است و سه مرحله اصلی دارد که هر کسی از عهده آن برنمی آید:

1. داشتن صدای خوب و قوی: اولین و مهمترین شرط این است که فرد صدای خوش و قدرتمندی داشته باشد. صدای بخشی، باید شنونده را مجذوب کند.
2. مهارت حرفه ای در دوتارنوازی: پس از صدای خوب، نوبت به تسلط کامل بر دوتارنوازی می رسد. نوازنده باید بتواند با چیره دستی، پیچیده ترین نغمه ها را بنوازد.
3. تسلط بر شعر، داستان گویی و عرفان: اما فقط صدای خوب و دوتارنوازی کافی نیست. برای رسیدن به مرتبه بخشی، فرد باید بر شعر، انواع داستان ها و حماسه ها مسلط باشد و از نظر آگاهی و عرفان به مرحله ای برسد که شایسته عنوان «بخشی» شود. این مرحله، همان «بخشش الهی» است که مردم به آن اعتقاد دارند.

تغییرات معاصر: نقش زنان در آموزش های امروزی

در گذشته های دور، بخشی گری بیشتر در میان مردان رواج داشت و از پدر به پسر منتقل می شد. اما امروز، این سنت ها در حال تغییرند. با گسترش کلاس های آموزشی و افزایش علاقه مندی، زنان نیز پا به عرصه بخشی گری گذاشته اند و نقش مهمی در آموزش و انتقال این هنر به نسل های آینده ایفا می کنند. این تغییر نشان از پویایی و زنده بودن این هنر دارد.

مشاهیر و بزرگان موسیقی بخشی خراسان: راویان دیروز و امروز

تاریخ موسیقی بخشی، پر است از نام های بزرگی که با هنرشان، جان به این نغمه ها بخشیدند و هر کدام با سبک و شیوه منحصر به فردشان، میراثی گرانبها از خود به یادگار گذاشتند. شنیدن نوای دوتار و آواز این اساتید، دریچه ای به روح فرهنگ خراسان است.

ستاره های درخشان در آسمان بخشی گری

از میان انبوه هنرمندان این دیار، نام برخی از استادان بخشی همیشه در تاریخ می درخشد و یادشان گرامی است. این ها کسانی بودند که نه تنها در نواختن دوتار بی همتا بودند، بلکه در داستان گویی و شعرخوانی هم تبحر داشتند و به قول معروف، «بخشش الهی» در آن ها موج می زد:

• زنده یاد خان محمد قیطاقی: یکی از نام آورترین بخشی های شمال خراسان که سبک خاص خودش را داشت و تأثیر زیادی بر نسل های بعدی گذاشت.
• حاج قربان سلیمانی: از اسطوره های بی بدیل موسیقی بخشی که آوازه جهانی داشت. او با نوای دوتارش، قلب ها را تسخیر می کرد.
• علیرضا سلیمانی: فرزند خلف حاج قربان سلیمانی که راه پدر را ادامه داد و خود به استادی برجسته تبدیل شد.
• محمد حسین یگانه: از استادان چیره دست دوتار و آواز که نامش در تاریخ این هنر ماندگار شده است.
• اولیاقلی یگانه بخشی خیرآباد: یکی دیگر از بزرگان موسیقی بخشی که میراث دار نغمه های اصیل بود.
• غلامعلی پورعطایی: هنرمندی که با آهنگ هایش به خصوص «الله مزار»، نام خراسان را در دل ها جا کرد و نوایی ماندگار از خود به جای گذاشت.
• عثمان خداپرست: از دیگر بخشی های صاحب نام که هنر او نیز در حفظ و ترویج این موسیقی نقش بسزایی داشت.
• احمدقلی احمدی و عباسقلی رنجبر: دو هنرمند بزرگ دیگر که با هنرشان، به غنای موسیقی بخشی افزودند.

هر کدام از این عزیزان، با شیوه خاص خودشان، مقامی را زنده نگه داشتند، داستانی را روایت کردند و نغمه ای را جاودانه ساختند. آثار آن ها نه تنها یک تجربه موسیقایی، بلکه یک درس تاریخ، فرهنگ و عرفان است.

چالش ها و چشم انداز آینده: حفظ و پاسداری از یک میراث جهانی

با وجود همه زیبایی ها و اهمیت تاریخی و فرهنگی، موسیقی بخشی خراسان هم مثل بسیاری از هنرهای سنتی دیگر، با چالش هایی روبروست. اما همین که این هنر در فهرست یونسکو ثبت شده، روزنه های امیدی را برای آینده باز کرده است.

تهدیدها و چالش های پیش رو

دنیای امروز، دنیای سرعت و تغییر است. همین سرعت، گاهی اوقات می تواند تهدیدی برای هنرهای اصیل و سنتی باشد. چالش هایی مثل جهانی شدن و یکسان سازی فرهنگی، تغییر سبک زندگی و کمتر شدن علاقه نسل جوان به هنرهای سنتی، عدم حمایت کافی از هنرمندان و نبود زیرساخت های لازم برای آموزش و ترویج، همگی می توانند بقای موسیقی بخشی را به خطر بیندازند. بسیاری از استادان قدیمی از دنیا رفته اند و نگرانیم که نکند این گنجینه ها با آن ها به خاک سپرده شوند.

نقش ثبت یونسکو و راهکارهای پیشنهادی

ثبت موسیقی بخشی در فهرست میراث جهانی یونسکو، یک اتفاق بسیار مهم و مثبت بود. این ثبت، نه تنها اعتبار جهانی به این هنر بخشید، بلکه باعث شد تا توجه بیشتری به آن شود و ضرورت حفظش بیش از پیش احساس شود. یونسکو با این کار، جامعه جهانی را نسبت به اهمیت این میراث متعهد کرده است.

برای حفظ و پاسداری از این گنجینه بی بدیل، باید آستین ها را بالا زد و کارهایی انجام داد:

1. آموزش های نوین و جذاب: باید با استفاده از روش های آموزشی جدید و جذاب، نسل جوان را به سمت یادگیری این هنر تشویق کنیم.
2. برگزاری جشنواره ها و کنسرت ها: با برگزاری منظم جشنواره ها و کنسرت ها، می توانیم این موسیقی را بیشتر به مردم معرفی کنیم و فرصتی برای اجرای هنرمندان فراهم آوریم.
3. حمایت از هنرمندان: حمایت مالی و معنوی از بخشی ها، تضمین کننده بقای این هنر است. باید زندگی آن ها را تأمین کرد تا با فراغ بال به خلق و آموزش بپردازند.
4. مستندسازی و آرشیو: جمع آوری و مستندسازی آثار، زندگی نامه ها و شیوه های اجرایی بخشی ها، یک ضرورت حیاتی است. باید این گنجینه ها را برای نسل های آینده ثبت کنیم.
5. ترویج از طریق رسانه ها: رادیو، تلویزیون، اینترنت و شبکه های اجتماعی، ابزارهای قدرتمندی برای معرفی و ترویج این موسیقی به مخاطبان گسترده تر هستند.

باید با این اقدامات، شعله این چراغ را روشن نگه داریم و نگذاریم نوای دوتار بخشی که سال هاست روح این سرزمین را نوازش داده، خاموش شود.

حفظ موسیقی بخشی، فقط حفظ یک هنر نیست؛ حفظ یک تاریخ، یک فرهنگ و یک هویت است که باید آن را به امانت به نسل های آینده بسپاریم.

نتیجه گیری: نوای جاودان خراسان، هویت ملی، میراث جهانی

موسیقی بخشی های خراسان، فقط چند نت و یک دوتار نیست. این هنر، یک دنیاست؛ دنیایی پر از داستان، حماسه، عرفان و عشقی که از دل دشت ها و کوهستان های خراسان، سینه به سینه و نسل به نسل، به امروز رسیده. این نوای دلنشین، هویت یک ملت را فریاد می زند و با ثبت شدن در فهرست میراث جهانی یونسکو به عنوان هفتمین اثر ناملموس ایران، جایگاه خود را در میان گنجینه های بشری محکم کرده است.

بخشی ها، با دوتار و آوازشان، نه تنها روایتگر تاریخ و فرهنگ ما هستند، بلکه ارزش ها، باورها و زیبایی های زندگی را هم به ما یادآوری می کنند. این هنر، یک پل ارتباطی است بین گذشته و آینده، بین ما و اجدادمان. پس بیایید دست در دست هم، این گنجینه بی بدیل را حفظ کنیم، به آن ارج بنهیم و نگذاریم که غبار فراموشی بر آن بنشیند. بگذارید نوای جاودان خراسان، همیشه در گوشمان طنین انداز باشد و یادآور عظمت و زیبایی فرهنگ ایران زمین.