مراحل و شرایط اخذ جواز تأسیس واحد صنعتی در ایران

اخذ جواز تأسیس واحد صنعتی به عنوان یکی از گام های بنیادین در مسیر راه اندازی فعالیت های تولیدی و صنعتی در جمهوری اسلامی ایران مستلزم طی مراحل اداری و حقوقی مشخص و احراز شرایط قانونی لازم است. این فرآیند که تحت نظارت وزارت صنعت معدن و تجارت (صمت) و سایر ارگان های ذی ربط صورت می پذیرد به منظور حصول اطمینان از انطباق طرح های صنعتی با قوانین مقررات استانداردها و الزامات زیست محیطی کشور طراحی شده است. درک دقیق مراحل شرایط و مبانی قانونی این فرآیند برای متقاضیان اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی امری ضروری است تا بتوانند با آگاهی کامل مسیر اخذ این مجوز مهم را پیموده و از مزایای قانونی آن بهره مند شوند.

وکیل ثبتی یک متخصص حقوقی است که در زمینه مسائل ثبت شرکت‌ها تغییرات ثبتی مالکیت معنوی و دیگر امور مرتبط با ثبت اسناد و املاک فعالیت می‌کند. این وکیل با دانش عمیق از قوانین و مقررات ثبتی می‌تواند به افراد کمک کند تا پرونده‌های خود را به‌درستی پیگیری کرده و از مشکلات حقوقی جلوگیری کنند. حضور یک وکیل ثبتی می‌تواند در پیشبرد امور حقوقی و ثبتی بسیار مؤثر باشد.

تعریف جواز تأسیس واحد صنعتی و مبانی قانونی آن

جواز تأسیس مطابق با تعاریف حقوقی و رویه های اداری در ایران مجوزی است که به متقاضیان (اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی) اجازه می دهد تا فعالیت های مقدماتی لازم برای احداث یک واحد صنعتی یا تولیدی را در یک حوزه مشخص آغاز نمایند. این مجوز در واقع نوعی موافقت اصولی از سوی مرجع صدور (عمدتاً وزارت صمت) تلقی می شود که نشان دهنده بررسی اولیه طرح پیشنهادی و عدم مغایرت آن با سیاست های کلان صنعتی و قوانین جاری کشور است.
مبانی قانونی اصلی حاکم بر صدور جواز تأسیس عبارتند از : 
1. قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار : این قانون با هدف حذف یا تسهیل فرآیندهای اداری زائد و تسریع در صدور مجوزها از جمله جواز تأسیس به تصویب رسیده است.
2. قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار : این قانون نیز در راستای رفع موانع تولید و سرمایه گذاری و ایجاد فضای رقابتی سالم تدوین شده است.
3. مقررات و دستورالعمل های داخلی وزارت صنعت معدن و تجارت : این وزارتخانه به عنوان متولی اصلی صدور جواز تأسیس صنعتی دستورالعمل ها و بخشنامه های متعددی را در خصوص شرایط مدارک مراحل و ضوابط صدور این مجوز تدوین و ابلاغ نموده است.
4. قوانین مربوط به مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی : در این مناطق قوانین و مقررات خاصی بر صدور مجوزها حاکم است که ممکن است با سرزمین اصلی تفاوت هایی داشته باشد.
5. سایر قوانین مرتبط : قوانینی نظیر قانون حفاظت محیط زیست قانون کار قوانین مربوط به استاندارد و … نیز به طور غیرمستقیم بر فرآیند صدور جواز تأسیس تأثیرگذار هستند.
اخذ این جواز به منزله ی تأیید اولیه طرح از جنبه های فنی اقتصادی و مکانیابی است و دارنده ی آن مجاز به شروع عملیات اجرایی نظیر خرید زمین اخذ تسهیلات بانکی و انعقاد قراردادهای مرتبط خواهد بود. فلذا جواز تأسیس صرفاً یک مجوز اولیه بوده و برای شروع بهره برداری و تولید انبوه اخذ پروانه بهره برداری الزامی است.

اهمیت و ضرورت اخذ جواز تأسیس

اخذ جواز تأسیس نه تنها یک الزام قانونی برای شروع فعالیت های صنعتی است بلکه مزایای متعددی را برای متقاضیان به همراه دارد و عدم دریافت آن می تواند عواقب حقوقی و اقتصادی قابل توجهی داشته باشد.
اهمیت و ضرورت های کلیدی : 
1. الزام قانونی : به موجب قوانین و مقررات جاری کشور هرگونه فعالیت صنعتی و تولیدی بدون اخذ مجوزهای لازم از جمله جواز تأسیس غیرقانونی تلقی شده و می تواند منجر به توقف فعالیت پلمپ واحد و پیگردهای قضایی گردد.
2. دسترسی به تسهیلات و امکانات دولتی : دارندگان جواز تأسیس معتبر می توانند از مزایای متعددی بهره مند شوند از جمله : 
o واگذاری زمین در شهرک های صنعتی : امکان خرید یا اجاره زمین در شهرک های صنعتی با شرایط مناسب (مانند پرداخت بخشی از هزینه به صورت نقد و مابقی به صورت اقساط بلندمدت) فراهم می شود.
o اخذ وام و تسهیلات بانکی : بانک ها و مؤسسات مالی اعتباری ارائه جواز تأسیس معتبر را به عنوان یکی از شروط اصلی برای اعطای وام های صنعتی و تولیدی با نرخ سود ترجیحی و شرایط بازپرداخت مناسب مطالبه می کنند.
o معافیت های مالیاتی : در برخی موارد و مطابق قانون ممکن است دارندگان جواز تأسیس از معافیت های مالیاتی خاصی در دوران ساخت و ساز یا سال های اولیه بهره برداری برخوردار شوند (اگرچه معافیت های اصلی معمولاً پس از اخذ پروانه بهره برداری اعمال می شود).
o استفاده از حامل های انرژی با تعرفه صنعتی : پس از راه اندازی واحد امکان استفاده از آب برق و گاز با تعرفه های صنعتی فراهم می شود.
3. اعتبار بخشی به فعالیت : داشتن جواز تأسیس به فعالیت اقتصادی اعتبار می بخشد و نشان دهنده برنامه ریزی مدون و طی شدن مراحل قانونی اولیه توسط متقاضی است. این امر می تواند در جلب اعتماد سرمایه گذاران شرکای تجاری و مشتریان مؤثر باشد.
4. پیش نیاز اخذ سایر مجوزها : جواز تأسیس معمولاً پیش نیاز اصلی برای اخذ مجوزهای بعدی مانند پروانه بهره برداری مجوزهای زیست محیطی گواهی استاندارد و … محسوب می شود.
5. امکان ثبت برند فارسی : دارندگان جواز تأسیس می توانند برای ثبت برند فارسی محصولات خود در اداره ثبت علائم تجاری اقدام نمایند.
عدم اخذ این جواز علاوه بر غیرقانونی کردن فعالیت متقاضی را از تمامی مزایای فوق محروم کرده و می تواند منجر به ضرر و زیان های مالی قابل توجه و مواجهه با مشکلات حقوقی گردد.

انواع جواز تأسیس صنعتی

جواز تأسیس بر اساس معیارهای مختلفی دسته بندی می شود که شناخت این دسته بندی ها برای انتخاب صحیح نوع جواز و طی کردن درست فرآیند درخواست حائز اهمیت است.
مهم ترین دسته بندی ها : 
1. بر اساس شخصیت متقاضی : 
o جواز تأسیس حقیقی : این نوع جواز برای اشخاص حقیقی (افراد عادی) صادر می شود که قصد دارند به صورت انفرادی و بدون ثبت شرکت یک واحد صنعتی یا تولیدی کوچک را راه اندازی کنند. مسئولیت های قانونی و مالی در این حالت مستقیماً متوجه شخص حقیقی دارنده جواز است.
o جواز تأسیس حقوقی : این نوع جواز برای اشخاص حقوقی (شرکت ها مؤسسات ثبت شده) صادر می گردد. شرکت های تجاری (مانند سهامی خاص با مسئولیت محدود) یا مؤسسات غیرتجاری که قصد فعالیت تولیدی یا صنعتی دارند باید برای اخذ این نوع جواز اقدام نمایند. در این حالت شخصیت حقوقی شرکت به عنوان دارنده جواز شناخته شده و مسئولیت ها عمدتاً بر عهده شرکت است.
2. بر اساس مرجع صدور : 
o جواز تأسیس وزارت صنعت معدن و تجارت (صمت) : اصلی ترین مرجع صدور جواز برای غالب فعالیت های صنعتی و معدنی است.
o جواز تأسیس وزارت جهاد کشاورزی : برای فعالیت های مرتبط با صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی دامپروری شیلات و صنایع غذایی وابسته صادر می شود.
o جواز تأسیس وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی : برای تولید تجهیزات پزشکی داروها مواد آرایشی و بهداشتی ضروری است.
o جواز تأسیس وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی : برای فعالیت های مرتبط با تولید صنایع دستی یا تأسیسات گردشگری صادر می شود.
o سایر مراجع : بسته به نوع فعالیت خاص ممکن است جواز از وزارتخانه ها یا سازمان های دیگری مانند وزارت کار تعاون و رفاه اجتماعی (برای مشاغل خانگی یا تعاونی ها) یا وزارت کشور صادر گردد.
3. بر اساس نوع فعالیت : اگرچه دسته بندی رسمی بر این اساس کمتر رایج است اما می توان جوازها را بر اساس حوزه فعالیت نیز طبقه بندی کرد مانند : 
o جواز تأسیس صنعتی (عمومی)
o جواز تأسیس معدنی
o جواز تأسیس کشاورزی
o جواز تأسیس خدماتی (مانند فنی و مهندسی)
o جواز تأسیس پتروشیمی
o جواز تأسیس فناوری اطلاعات
انتخاب نوع صحیح جواز بر اساس شخصیت متقاضی و ماهیت فعالیت مورد نظر اولین گام در فرآیند درخواست است.
شرایط عمومی و اختصاصی متقاضیان
متقاضیان اخذ جواز تأسیس واحد صنعتی اعم از حقیقی و حقوقی ملزم به احراز شرایط عمومی و در برخی موارد شرایط اختصاصی هستند که توسط مراجع قانونی تعیین شده است. عدم احراز هر یک از این شرایط می تواند منجر به رد درخواست گردد.

شرایط عمومی (مشترک برای اشخاص حقیقی و حقوقی) : 

1. تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران : متقاضیان باید تابعیت ایران را داشته باشند. (برای سرمایه گذاران خارجی قوانین و مقررات خاصی حاکم است که عمدتاً ذیل قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی (FIPPA) قرار می گیرد.)
2. اهلیت قانونی : متقاضی (در مورد اشخاص حقیقی) یا مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره (در مورد اشخاص حقوقی) باید دارای اهلیت قانونی کامل برای انجام معاملات و تعهدات باشند. این شامل بلوغ (رسیدن به سن قانونی معمولاً ۱۸ سال تمام شمسی) عقل (عدم جنون) و رشد (توانایی تشخیص مصلحت در امور مالی) می شود.
3. عدم ممنوعیت قانونی : متقاضی نباید به موجب احکام قضایی یا قوانین خاص از انجام فعالیت های اقتصادی یا اخذ مجوز منع شده باشد.
4. ارائه گواهی عدم سوء پیشینه کیفری : برای اشخاص حقیقی و مدیرعامل اشخاص حقوقی ارائه گواهی عدم سوء پیشینه مؤثر کیفری معمولاً الزامی است.
5. کارت پایان خدمت یا معافیت دائم (برای آقایان) : آقایان متقاضی (در مورد اشخاص حقیقی) یا مدیرعامل (در مورد اشخاص حقوقی) باید وضعیت نظام وظیفه خود را مشخص کرده و کارت پایان خدمت یا معافیت دائم ارائه دهند.
شرایط اختصاصی (بسته به نوع فعالیت و مرجع صدور) : 
1. شرایط سنی : در برخی موارد حداقل سن مشخصی (مثلاً ۲۰ سال) برای متقاضی تعیین می شود.
2. توانایی فنی و مالی : متقاضی باید توانایی لازم برای اجرای طرح پیشنهادی را داشته باشد. این امر ممکن است از طریق سوابق کاری مدارک تحصیلی مرتبط یا ارائه طرح توجیهی فنی-اقتصادی (Business Plan) قوی احراز شود.
3. عدم اشتغال در دستگاه های دولتی : در برخی موارد کارکنان رسمی دولت ممکن است برای اخذ جواز تأسیس با محدودیت هایی مواجه باشند مگر آنکه مجوزهای لازم را از دستگاه متبوع خود دریافت کنند.
4. رعایت ضوابط مکانیابی : محل پیشنهادی برای احداث واحد صنعتی باید با ضوابط زیست محیطی شهرسازی و آمایش سرزمین مطابقت داشته باشد. به عنوان مثال مطابق قانون محدودیت هایی برای استقرار صنایع در شعاع معینی از کلان شهرها (مانند شعاع ۱۲۰ کیلومتری تهران) وجود دارد مگر برای صنایع خاص یا با کسب مجوزهای ویژه.
5. مرتبط بودن موضوع فعالیت با اساسنامه (برای اشخاص حقوقی) : موضوع فعالیتی که برای آن درخواست جواز می شود باید در موضوع فعالیت شرکت که در اساسنامه ذکر شده قید شده باشد.
احراز این شرایط پیش نیاز ورود به مراحل اجرایی اخذ جواز است و متقاضیان باید پیش از اقدام از دارا بودن کلیه شرایط اطمینان حاصل نمایند.
مراحل گام به گام اخذ جواز تأسیس
فرآیند اخذ جواز تأسیس واحد صنعتی در ایران عمدتاً به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه های دولتی انجام می شود. سامانه اصلی برای ثبت درخواست و پیگیری جوازهای صنعتی سامانه بهین یاب (behinyab.ir) وابسته به وزارت صمت است. مراحل کلی به شرح زیر است : 
1. ثبت نام در سامانه بهین یاب : 
o متقاضی (حقیقی یا حقوقی) ابتدا باید به وبسایت سامانه بهین یاب به آدرس behinyab.ir مراجعه کند.
o با استفاده از اطلاعات هویتی (کد ملی برای اشخاص حقیقی) یا اطلاعات ثبتی شرکت (شناسه ملی برای اشخاص حقوقی) و شماره تلفن همراه نسبت به ایجاد حساب کاربری اقدام نماید. دریافت نام کاربری و رمز عبور برای ورودهای بعدی ضروری است.
2. ورود به بخش سرمایه گذاری و درخواست صدور جواز : 
o پس از ورود به سامانه متقاضی باید به بخش مربوط به “سرمایه گذاری” یا “صدور مجوزها” مراجعه کرده و گزینه “صدور جواز تأسیس” را انتخاب کند.
3. تکمیل فرم درخواست الکترونیکی : 
o در این مرحله فرم الکترونیکی درخواست جواز باید با دقت تکمیل شود. اطلاعات کلیدی مورد نیاز معمولاً شامل موارد زیر است : 
 اطلاعات متقاضی : مشخصات کامل شخص حقیقی یا حقوقی.
 اطلاعات طرح : عنوان طرح نوع محصول یا محصولات تولیدی (با ذکر کد آیسیک ISIC) پیش بینی ظرفیت تولید سالانه.
 اطلاعات فنی : پیش بینی مساحت زمین مورد نیاز زیربنای ساختمان ها نوع و تعداد ماشین آلات اصلی و کمکی تعداد کارکنان مورد نیاز (کارگر تکنسین مهندس).
 اطلاعات مالی : پیش بینی میزان کل سرمایه گذاری (ثابت و در گردش) منابع تأمین مالی (سرمایه شخصی وام بانکی).
 محل اجرای طرح : استان شهرستان و ترجیحاً آدرس دقیق یا شهرک صنعتی مورد نظر.
4. بارگذاری مدارک مورد نیاز : 
o مطابق با نوع جواز (حقیقی یا حقوقی) و الزامات سامانه اسکن مدارک مورد نیاز باید در فرمت و حجم تعیین شده بارگذاری شود. (لیست مدارک در بخش بعدی ارائه می شود).
5. ثبت نهایی و دریافت کد رهگیری : 
o پس از تکمیل فرم و بارگذاری مدارک متقاضی باید درخواست خود را نهایی و ثبت کند. سامانه یک کد رهگیری منحصر به فرد برای پیگیری های بعدی ارائه می دهد.
6. بررسی کارشناسی : 
o درخواست ثبت شده به سازمان صنعت معدن و تجارت استان مربوطه ارجاع داده می شود.
o کارشناسان سازمان اطلاعات و مدارک ارائه شده را بررسی می کنند. این بررسی شامل تطابق با ضوابط امکان سنجی اولیه طرح بررسی کدهای آیسیک درخواستی و … می شود.
o در صورت لزوم ممکن است از محل پیشنهادی بازدید به عمل آید یا استعلاماتی از سایر دستگاه ها (مانند محیط زیست امور اراضی) گرفته شود.
7. رفع نقص (در صورت نیاز) : 
o اگر اطلاعات یا مدارک ناقص یا نادرست باشند یا نیاز به اصلاح طرح وجود داشته باشد مراتب از طریق سامانه به متقاضی اعلام و مهلتی برای رفع نقص تعیین می شود. متقاضی موظف است در مهلت مقرر نسبت به اصلاح و ارسال مجدد اطلاعات اقدام کند.
8. صدور جواز تأسیس : 
o پس از تأیید نهایی توسط کارشناسان و مقامات مسئول در سازمان صمت استان جواز تأسیس به صورت الکترونیکی صادر شده و در کارتابل متقاضی در سامانه بهین یاب قابل مشاهده و دریافت خواهد بود. این جواز دارای شماره ثبت تاریخ صدور و تاریخ اعتبار مشخص است.
نکته : کل فرآیند از ثبت درخواست تا صدور جواز از طریق سامانه بهین یاب قابل پیگیری است و مکاتبات و اعلام نواقص نیز عمدتاً از همین طریق انجام می شود. مدت زمان صدور جواز بسته به نوع طرح تکمیل بودن مدارک و سرعت عمل سازمان مربوطه متفاوت است اما معمولاً بین چند روز تا چند هفته متغیر است.
مدارک مورد نیاز برای اشخاص حقیقی و حقوقی
برای ثبت درخواست جواز تأسیس در سامانه بهین یاب متقاضیان باید مدارک مشخصی را اسکن و بارگذاری نمایند. این مدارک برای اشخاص حقیقی و حقوقی متفاوت است : 
مدارک مورد نیاز برای اشخاص حقیقی : 
1. تصویر کارت ملی : اسکن پشت و روی کارت ملی هوشمند متقاضی.
2. تصویر شناسنامه : اسکن تمام صفحات شناسنامه متقاضی.
3. تصویر کارت پایان خدمت یا معافیت دائم (برای آقایان) : اسکن کارت وضعیت نظام وظیفه.
4. عکس پرسنلی : یک قطعه عکس جدید متقاضی با زمینه سفید.
5. تکمیل فرم درخواست : فرم الکترونیکی در سامانه بهین یاب.
6. سایر مدارک احتمالی : بسته به نوع فعالیت ممکن است مدارک دیگری مانند مدارک تحصیلی مرتبط سوابق کاری یا گواهی مهارت درخواست شود.
مدارک مورد نیاز برای اشخاص حقوقی (شرکت ها) : 
1. تصویر آگهی تأسیس شرکت : اسکن آگهی ثبت شرکت در روزنامه رسمی.
2. تصویر اساسنامه شرکت : اسکن کامل اساسنامه ثبت شده شرکت.
3. تصویر آگهی آخرین تغییرات شرکت (در صورت وجود) : اسکن آگهی آخرین تغییرات مربوط به هیئت مدیره مدیرعامل آدرس یا موضوع فعالیت در روزنامه رسمی.
4. تصویر روزنامه رسمی تأسیس و آخرین تغییرات.
5. تصویر کارت ملی و شناسنامه مدیرعامل : اسکن مدارک هویتی مدیرعامل شرکت.
6. تصویر کارت پایان خدمت یا معافیت دائم مدیرعامل (در صورت مرد بودن) : اسکن کارت وضعیت نظام وظیفه مدیرعامل.
7. مهر شرکت : ارائه تصویر مهر شرکت ممکن است لازم باشد.
8. تکمیل فرم درخواست : فرم الکترونیکی در سامانه بهین یاب که باید توسط نماینده قانونی شرکت تکمیل شود.
9. سایر مدارک احتمالی : بسته به نوع شرکت و فعالیت ممکن است مدارک دیگری مانند شرکت نامه (برای شرکت های با مسئولیت محدود) یا اظهارنامه ثبت شرکت درخواست گردد.
نکات مهم : 
• تمامی مدارک باید خوانا معتبر و به روز باشند.
• اسکن مدارک باید با فرمت و حجم تعیین شده در سامانه بارگذاری شود.
• ارائه اطلاعات نادرست یا مدارک جعلی می تواند منجر به رد درخواست و پیگرد قانونی شود.
• پیش از اقدام به ثبت نام توصیه می شود از کامل بودن و صحت تمامی مدارک اطمینان حاصل شود.
بررسی مفاهیم کلیدی حقوقی مرتبط
در فرآیند اخذ جواز تأسیس و متعاقباً در طول فعالیت واحد صنعتی مفاهیم حقوقی متعددی مطرح می شوند که درک آن ها برای متقاضیان و دارندگان جواز ضروری است. برخی از این مفاهیم کلیدی عبارتند از : 
1. اهلیت قانونی (Legal Capacity) : 
o تعریف : اهلیت قانونی عبارت است از توانایی و شایستگی یک شخص (حقیقی یا حقوقی) برای دارا شدن حق (اهلیت تمتع) و اجرای آن حق (اهلیت استیفاء). مطابق قانون مدنی ایران (مواد ۲۱۱ ۹۵۶ به بعد) هر انسانی از زمان تولد دارای اهلیت تمتع است اما برای اجرای حقوق خود (مانند انعقاد قرارداد تملک تعهد) باید دارای اهلیت استیفاء باشد.
o شرایط اهلیت استیفاء : بلوغ (رسیدن به سن قانونی) عقل (عدم جنون) و رشد (توانایی تشخیص مصلحت در امور مالی).
o ارتباط با جواز تأسیس : متقاضی جواز (شخص حقیقی یا مدیران شخص حقوقی) باید دارای اهلیت استیفاء کامل باشند تا بتوانند درخواست معتبری ارائه دهند قراردادهای لازم را منعقد کنند (مانند خرید زمین استخدام نیرو) و مسئولیت های قانونی ناشی از فعالیت واحد را بپذیرند. معامله با فرد فاقد اهلیت (محجور) ممکن است باطل یا غیرنافذ باشد.
2. مسئولیت مدنی (Civil Liability) : 
o تعریف : مسئولیت مدنی به تعهد قانونی یک شخص به جبران خسارت وارده به دیگری اطلاق می شود. این مسئولیت می تواند ناشی از نقض قرارداد (مسئولیت مدنی قراردادی) یا ناشی از ارتکاب فعل زیان بار خارج از قرارداد (مسئولیت مدنی غیرقراردادی یا قهری) باشد. قانون مسئولیت مدنی مصوب ۱۳۳۹ مبنای اصلی این حوزه در حقوق ایران است. ماده ۱ این قانون بیان می دارد : “هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می باشد.”
o ارتباط با واحد صنعتی : دارنده جواز تأسیس و بعداً پروانه بهره برداری در قبال خسارات احتمالی ناشی از فعالیت واحد خود مسئولیت مدنی دارد. این مسئولیت می تواند شامل موارد زیر باشد : خسارات زیست محیطی آسیب به کارکنان یا اشخاص ثالث در اثر حوادث کار نقض تعهدات در قبال تأمین کنندگان یا مشتریان تولید کالای معیوب و … .
3. عقد لازم و عقد جایز (Binding vs. Voidable/Revocable Contract) : 
o تعریف : مطابق قانون مدنی ایران (مواد ۱۸۴ به بعد) عقود (قراردادها) از حیث قابلیت فسخ به دو دسته تقسیم می شوند : 
 عقد لازم : عقدی است که هیچ یک از طرفین حق فسخ یک جانبه آن را ندارد مگر در موارد معین قانونی (مانند وجود خیارات فسخ) یا با توافق طرفین (اقاله). اصل بر لازم بودن عقود است. مثال : عقد بیع (خرید و فروش) عقد اجاره.
 عقد جایز : عقدی است که هر یک از طرفین هر زمان که بخواهد می تواند آن را فسخ کند (مگر اینکه حق فسخ ضمن عقد لازم دیگری ساقط شده باشد). مثال : عقد وکالت عقد ودیعه (امانت سپاری).
o ارتباط با واحد صنعتی : اکثر قراردادهایی که یک واحد صنعتی منعقد می کند (مانند خرید زمین خرید مواد اولیه فروش محصول قراردادهای استخدامی بلندمدت) عقد لازم محسوب می شوند و طرفین ملزم به پایبندی به تعهدات خود هستند. شناخت این تفاوت در تنظیم قراردادها و آگاهی از حقوق و تعهدات طرفین ضروری است.
4. ضمانت اجرایی (Enforcement Mechanism) : 
o تعریف : ضمانت اجرایی به سازوکارها و ابزارهایی اطلاق می شود که قانون برای تضمین اجرای قواعد حقوقی و پایبندی افراد به تعهداتشان پیش بینی کرده است. این ضمانت ها می توانند مدنی (مانند الزام به انجام تعهد جبران خسارت) کیفری (مانند حبس جزای نقدی) یا اداری (مانند اخطار جریمه تعلیق یا لغو مجوز) باشند.
o ارتباط با جواز تأسیس : عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط به جواز تأسیس یا شرایط مندرج در آن می تواند ضمانت های اجرایی مختلفی را به دنبال داشته باشد. مثلاً فعالیت بدون جواز مشمول ضمانت اجرای توقف فعالیت و پلمپ است. عدم رعایت الزامات زیست محیطی پس از راه اندازی می تواند منجر به جرایم زیست محیطی (ضمانت اجرای کیفری و مدنی) شود. عدم پیشرفت فیزیکی در مهلت مقرر جواز می تواند منجر به عدم تمدید یا ابطال جواز (ضمانت اجرای اداری) گردد.
آگاهی از این مفاهیم به فعالان صنعتی کمک می کند تا با دید بازتری نسبت به تعهدات و مسئولیت های حقوقی خود عمل کرده و از بروز مشکلات قانونی پیشگیری نمایند.
مدت اعتبار و شرایط تمدید جواز تأسیس
جواز تأسیس یک مجوز دائمی نیست و دارای مدت اعتبار محدودی است. عدم توجه به تاریخ انقضا و اقدام به موقع برای تمدید می تواند منجر به ابطال جواز و بروز مشکلات جدی برای ادامه پروژه شود.
مدت اعتبار : 
• مطابق رویه معمول وزارت صمت و سایر مراجع صدور مدت اعتبار اولیه جواز تأسیس معمولاً یک سال از تاریخ صدور آن است.
• این مدت زمان به متقاضی فرصت می دهد تا اقدامات عملی لازم برای پیشبرد طرح از جمله تهیه زمین آغاز عملیات ساختمانی سفارش ماشین آلات و … را انجام دهد.
شرایط تمدید : 
• تمدید جواز تأسیس منوط به احراز پیشرفت فیزیکی قابل قبول در اجرای طرح است. صرفاً داشتن جواز بدون هیچ گونه اقدام عملی معمولاً منجر به عدم تمدید آن می شود.
• شرایط اصلی تمدید عبارتند از : 
1. ارائه گزارش پیشرفت کار : متقاضی باید گزارش مستندی از اقدامات انجام شده و درصد پیشرفت فیزیکی پروژه را (معمولاً به صورت دوره ای مثلاً هر ۲ یا ۶ ماه یکبار) به مرجع صدور جواز ارائه دهد. این گزارش باید نشان دهنده فعالیت جدی برای اجرای طرح باشد.
2. تهیه زمین : یکی از شروط کلیدی برای تمدید جواز (به خصوص برای بار اول) اثبات تهیه و تملک زمین مناسب برای اجرای طرح است. ارائه سند مالکیت قرارداد اجاره بلندمدت معتبر (مثلاً در شهرک های صنعتی) یا دفترچه قرارداد واگذاری زمین از منابع طبیعی یا شهرک های صنعتی الزامی است.
3. پیشرفت فیزیکی ملموس : علاوه بر تهیه زمین شروع عملیات اجرایی مانند دیوارکشی فونداسیون ساخت سوله یا سفارش ماشین آلات شانس تمدید جواز را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. کارشناسان مرجع صدور ممکن است برای ارزیابی پیشرفت از محل پروژه بازدید کنند.
4. ارائه دلایل موجه برای تأخیر (در صورت وجود) : اگر پیشرفت پروژه به دلایل خارج از اراده متقاضی (مانند مشکلات اداری تحریم ها حوادث غیرمترقبه) با تأخیر مواجه شده باشد ارائه مستندات و دلایل قانع کننده می تواند در جلب موافقت برای تمدید مؤثر باشد.
مراحل تمدید : 
• فرآیند تمدید جواز تأسیس نیز معمولاً از طریق سامانه بهین یاب انجام می شود.
• متقاضی باید پیش از اتمام مدت اعتبار جواز به بخش مربوطه در سامانه مراجعه کرده و گزینه “تمدید جواز تأسیس” را انتخاب کند.
• فرم درخواست تمدید باید تکمیل و مدارک مثبته دال بر پیشرفت کار (مانند گزارش پیشرفت اسناد زمین عکس های پروژه) بارگذاری شود.
• پس از بررسی کارشناسی و احراز شرایط جواز برای دوره مشخص دیگری (معمولاً یک سال دیگر) تمدید می شود.
نکته مهم : عدم اقدام برای تمدید جواز پیش از انقضای مدت اعتبار آن یا عدم احراز شرایط لازم برای تمدید (به ویژه عدم پیشرفت فیزیکی) می تواند منجر به ابطال خودکار جواز گردد. فلذا پیگیری مستمر پیشرفت پروژه و اقدام به موقع برای تمدید جواز امری حیاتی است.
ابطال یا تعلیق جواز تأسیس و ضمانت های اجرایی
جواز تأسیس علی رغم اهمیت آن یک حق دائمی و مطلق نیست و تحت شرایطی ممکن است توسط مرجع صدور ابطال (لغو کامل) یا تعلیق (توقف موقت اعتبار) گردد. این اقدامات به عنوان ضمانت اجرایی برای اطمینان از پایبندی دارندگان جواز به قوانین و تعهداتشان عمل می کنند.