ضمانت سفته چگونه است؟ راهنمای جامع حقوقی و عملی برای صادرکننده و دارنده سفته

ضمانت سفته یعنی شما یا شخص دیگری متعهد می شوید که در صورت عدم انجام تعهد اصلی (مثل بازپرداخت وام یا انجام درست یک کار)، مبلغی را بپردازید یا مسئولیت آن را قبول کنید. این سند تجاری، که مثل یک قول محکم و کتبی عمل می کند، در دنیای امروز برای تضمین خیلی از کارها به کار می رود و فهمیدن جزئیاتش برای جلوگیری از دردسرهای احتمالی، واقعاً ضروریه.

امروزه، سفته مثل یک ابزار اعتباری قدرتمند، جای خودش رو توی معاملات مختلف باز کرده؛ از گرفتن وام و خرید قسطی گرفته تا استخدام توی شرکت ها و قراردادهای بزرگ. اما خب، همین قدرت و اعتبار، پیچیدگی های خاص خودش رو هم داره که اگه حواسمون نباشه، ممکنه دردسرساز بشه. ممکنه فکر کنید سفته فقط یک برگه سادست، اما قوانین پشتش خیلی مهم تر از اونیه که فکرش رو بکنید. هدفمون از این مقاله اینه که همه چیز رو درباره ضمانت سفته، از صفر تا صد، با یک زبان ساده و دوستانه براتون باز کنیم. می خوایم بهتون بگیم چطور سفته رو پر کنید، چه نکاتی رو موقع دادن یا گرفتن سفته رعایت کنید و اگه خدای نکرده مشکلی پیش اومد، چه مراحلی رو باید طی کنید. پس اگه شما هم از اون دسته افرادی هستید که با سفته سر و کار دارن یا قراره داشته باشن، تا آخر این مطلب با ما باشید تا با آگاهی کامل، خیالتون از بابت این سند مهم راحت بشه.

سفته چیست؟ درک پایه این سند تجاری

قبل از اینکه بریم سراغ ضمانت سفته، بهتره اول ببینیم اصلاً خود سفته چیه و چه فرقی با بقیه اسناد تجاری داره. خیلی ها فکر می کنن سفته و چک شبیه هم هستن، اما واقعیتش اینه که تفاوت های مهمی دارن که دونستنشون حسابی به کارتون میاد.

تعریف حقوقی سفته به زبان ساده

سفته یا همون promissory note، یک سند تجاریه که توش یکی قول میده یه مبلغ مشخص رو، توی یه تاریخ معین (یا هر وقت که طلبکار خواست)، به یک نفر خاص (یا به هر کی که سفته رو دستش داره) پرداخت کنه. این قول، از نظر قانونی، خیلی معتبره و اگه کسی بهش عمل نکنه، میشه از طریق مراجع قانونی پیگیریش کرد. پایه و اساس سفته توی قانون تجارت ما، مشخصاً ماده ۳۰۷ قانون تجارت، اومده و یک سری ارکان اصلی داره که اگه هر کدومشون نباشه، سفته از حالت سند تجاری خارج میشه و تبدیل به یک سند عادی میشه که خب پیگیریش سخت تره.

• مبلغ سفته: باید حتماً به عدد و حروف نوشته بشه.
• تاریخ صدور: روزی که سفته رو صادر می کنید.
• نام گیرنده: اگه قراره به شخص خاصی پرداخت بشه، اسمش رو دقیق بنویسید.
• تاریخ سررسید: تاریخی که قراره مبلغ پرداخت بشه (میتونه عندالمطالبه هم باشه).
• امضا یا مهر صادرکننده: مهم ترین بخش که اعتبار سفته رو نشون میده.

حواستون باشه که اگه این موارد رو درست و حسابی پر نکنید، ممکنه سفته ای که دادید یا گرفتید، دردسر ساز بشه و از اون قدرت حقوقی خودش بیفته.

تفاوت سفته با چک: یک مقایسه کاربردی

بسیاری اوقات سفته و چک با هم اشتباه گرفته می شوند، اما این دو سند تجاری، تفاوت های کلیدی دارند:

ویژگی	سفته	چک
نیاز به حساب بانکی	خیر، نیازی به حساب بانکی نیست و هر کسی می تونه سفته رو تهیه و صادر کنه.	بله، برای صدور چک حتماً باید حساب بانکی فعال داشته باشید.
سقف مبلغ	بله، هر برگه سفته یک سقف مبلغ مشخص داره که روی خودش چاپ شده.	خیر، روی چک سقف مبلغی قید نشده و شما می تونید هر مبلغی رو بنویسید.
رویه قضایی	معمولاً برای به اجرا گذاشتن سفته نیاز به طی مراحل «واخواست» و سپس طرح دعوی حقوقی در دادگاه هست که کمی طولانی تره.	چک به دلیل داشتن جنبه کیفری، می تونه سریع تر از طریق دادسرا پیگیری و منجر به مجازات صادرکننده بشه (البته اگر شرایطش رو داشته باشه).
ضمانت پرداخت	سفته توسط خود صادرکننده تضمین میشه.	چک توسط بانک تضمین میشه (هرچند بعد از برگشت خوردن، مسئولیت اصلی با صادرکننده است).

پس ببینید، با اینکه هر دو ابزاری برای تعهد پرداخت هستن، اما سازوکار و مراحل قانونیشون حسابی با هم فرق داره. شناخت این تفاوت ها کمک می کنه تا توی معاملاتتون، سند مناسب رو انتخاب کنید و از حقوق و منافعتون بهتر دفاع کنید.

انواع ضمانت سفته و کاربردهای آن: کجاها به دردمون می خوره؟

همونطور که گفتیم، سفته کاربردهای مختلفی داره، اما وقتی پای ضمانت میاد وسط، دو نوع اصلی سفته مطرح میشه که دونستن تفاوت هاشون خیلی مهمه: «سفته ضمانت پرداخت» و «سفته ضمانت حسن انجام کار». هر کدوم از این ها برای یک هدف خاص استفاده میشن و اگه درست پر نشن، ممکنه دردسر بزرگی براتون بسازن.

سفته ضمانت پرداخت (General Guarantee Promissory Note)

سفته ضمانت پرداخت، همونطور که از اسمش پیداست، برای اینه که خیال طلبکار رو راحت کنه که اگه بدهکار اصلی نتونست پول رو پس بده، یک نفر دیگه (که سفته رو داده) پرداختش رو تضمین می کنه. یعنی اگه مثلاً شما به دوستتون پول قرض دادید و اون سفته ای برای ضمانت پس دادن پول به شما داده، اگه دوستتون نتونه پول رو پس بده، شما می تونید با اون سفته، سراغ ضامن برید.

موارد کاربرد:

• ضمانت وام: بانک ها یا مؤسسات مالی ازتون سفته می گیرن تا مطمئن بشن وام رو پس میدید.
• خرید اقساطی: وقتی چیزی رو قسطی می خرید، فروشنده برای تضمین پرداخت قسط ها ممکنه سفته بخواد.
• معاملات تجاری: توی قراردادهای بزرگ بین شرکت ها، برای تضمین پرداخت هزینه ها یا انجام تعهدات مالی.
• قراردادهای اجاره: موجر ممکنه برای تضمین پرداخت اجاره بها یا جبران خسارات احتمالی به ملک، سفته بگیره.

نکات مهم در پر کردن سفته ضمانت پرداخت:

اگه قراره سفته ضمانت پرداخت بدید یا بگیرید، حواستون به این موارد باشه:

1. درج تاریخ سررسید مشخص: باید حتماً یک تاریخ دقیق برای پرداخت توش نوشته بشه. مثلاً سی ام بهمن ۱۴۰۳ یا عندالمطالبه (یعنی هر وقت طلبکار خواست). اگه تاریخ نخوره، سفته حال محسوب میشه و هر لحظه قابل مطالبه است که می تونه برای صادرکننده ریسک باشه.
2. درج دقیق نام گیرنده: هرگز این نوع سفته رو در وجه حامل صادر نکنید. اسم کسی که قراره پول رو بگیره (طلبکار) رو دقیق و کامل بنویسید. این کار از سواستفاده های احتمالی جلوگیری می کنه.
3. ذکر صریح علت صدور: حتماً توی سفته بنویسید بابت ضمانت وام شماره XXX یا جهت تضمین بازپرداخت مبلغ قرارداد مورخ YYY. این قید خیلی مهمه چون نشون میده هدف از صدور سفته چی بوده و بعدها اگه مشکلی پیش اومد، میشه بهش استناد کرد.

یادتون باشه: ذکر دقیق علت صدور سفته، مثل یک سپر دفاعی برای صادرکننده عمل می کنه و جلوی برداشت های اشتباه و سواستفاده ها رو می گیره. هرگز سفته رو بدون ذکر علت ضمانت ندید!

سفته ضمانت حسن انجام کار (Performance Guarantee Promissory Note)

این نوع سفته، داستانش فرق داره. هدف از سفته حسن انجام کار، تضمین اینه که یک نفر (مثلاً کارمند یا پیمانکار) وظایف و تعهداتش رو طبق قرارداد، به درستی و با کیفیت لازم انجام میده. اینجا بحث پرداخت پول مستقیم نیست، بلکه بحث انجام یک کار یا یک پروژه است.

موارد کاربرد:

• استخدام کارمند: خیلی از کارفرماها از کارمند جدید سفته حسن انجام کار می گیرن تا مطمئن بشن اون شخص به تعهدات کاریش عمل می کنه و مثلاً به اطلاعات محرمانه شرکت دستبرد نمی زنه یا وظایفش رو درست انجام میده.
• قراردادهای پیمانکاری: توی پروژه های ساختمانی یا خدماتی، کارفرما از پیمانکار سفته می گیره تا مطمئن بشه پروژه رو طبق استاندارد و زمان بندی توافق شده تموم می کنه.

نکات مهم در پر کردن سفته حسن انجام کار:

اینجا دیگه باید حسابی حواستون رو جمع کنید، چون پر کردنش با سفته ضمانت پرداخت فرق اساسی داره:

1. عدم درج تاریخ سررسید: این مهم ترین تفاوتشه! توی سفته حسن انجام کار، نباید تاریخ سررسید بزنید. به جاش، می تونید عبارت عندالمطالبه یا بابت حسن انجام کار رو بنویسید. دلیلش هم واضحه: قرار نیست پولی پرداخت بشه، بلکه قراره کاری انجام بشه. اگه تاریخ سررسید بخوره، ممکنه دارنده سفته بتونه قبل از اینکه شما به تعهدتون عمل نکنید، اون رو به اجرا بذاره و دردسر درست کنه.
2. درج دقیق نام کارفرما/شرکت: حتماً اسم کسی که قراره کار رو براش انجام بدید (کارفرما یا شرکت) رو دقیق و کامل بنویسید. این نوع سفته هم هرگز نباید در وجه حامل صادر بشه.
3. ضرورت ذکر قید بابت ضمانت حسن انجام کار: این قید باید به وضوح و صریح توی سفته نوشته بشه. مثلاً این سفته بابت تضمین حسن انجام کار و ایفای تعهدات قرارداد کار مورخ X بین اینجانب و شرکت Y صادر شده است.
4. اهمیت وجود قرارداد اصلی: سفته حسن انجام کار، اعتبارش رو از قرارداد اصلی (کار یا پیمانکاری) می گیره. یعنی اگه قراره این سفته رو بدید یا بگیرید، حتماً یک قرارداد اصلی و کتبی هم با تمام جزئیات داشته باشید که سفته به اون قرارداد ارجاع داده بشه. این قرارداد نشون میده که دقیقاً چه تعهداتی باید انجام میشده و چه زمانی اون تعهدات به پایان می رسه.

خلاصه که سفته ضمانت، چه برای پرداخت باشه چه برای حسن انجام کار، یک ابزار دو لبه است. اگه درست و با آگاهی از قوانین پر نشه، ممکنه به جای حل مشکل، خودش بشه منشأ یک عالمه دردسر حقوقی. پس حواستون رو جمع کنید و هیچوقت این مراحل رو سرسری نگیرید!

نحوه صحیح پر کردن سفته ضمانت (گام به گام و ایمن)

حالا که انواع سفته های ضمانت رو شناختیم، بریم سراغ بخش خیلی مهم: چطور سفته رو درست و حسابی پر کنیم تا هم امنیت خودمون حفظ بشه و هم اعتبار قانونی داشته باشه؟ این بخش رو خیلی جدی بگیرید، چون یک اشتباه کوچیک می تونه کلی براتون دردسر درست کنه.

۱. مبلغ سفته: هم به عدد، هم به حروف!

روی هر برگ سفته یک سقف مبلغ چاپ شده (مثلاً ۳۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال). شما باید مبلغ موردنظرتون رو (که باید کمتر یا مساوی اون سقف باشه) هم به عدد و هم به حروف توی کادرهای مربوطه بنویسید. خیلی مهمه که مبلغ به حروف هم نوشته بشه، چون جلوی هرگونه تغییر یا دستکاری احتمالی رو می گیره. مثلاً اگه می خواید سفته برای ۵۰ میلیون تومان باشه، بنویسید: پانصد میلیون ریال و عددش رو هم بذارید ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان یا ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (بسته به واحدی که می نویسید). یادتون نره که بعد از نوشتن مبلغ به حروف، باقی فضای خالی رو خط بکشید تا کسی نتونه چیزی بهش اضافه کنه.

۲. تاریخ صدور: روزی که سفته به دنیا میاد!

این تاریخ، روزی رو نشون میده که شما سفته رو صادر و امضا کردید. حتماً روز، ماه و سال رو دقیق بنویسید. تاریخ صدور سفته، یک رکن اصلیه و اگه نباشه، ممکنه سفته از حالت سند تجاری خارج بشه. این تاریخ رو هم به عدد و هم به حروف بنویسید.

۳. نام گیرنده (متعهد له): به اسم چه کسی؟

اینجا باید اسم کامل و دقیق کسی که سفته رو بهش میدید یا ازش می گیرید رو بنویسید؛ چه شخص حقیقی باشه (مثلاً علی احمدی، با کد ملی …) چه شخص حقوقی (مثلاً شرکت توسعه فردا با شماره ثبت …). تأکید می کنم که برای سفته های ضمانت، هرگز عبارت در وجه حامل رو ننویسید. این کار ریسک سواستفاده رو به شدت بالا می بره و سفته ای که باید فقط برای یک منظور خاص باشه، ممکنه دست هر کسی بیفته و براتون دردسر بشه. پس همیشه نام گیرنده رو دقیق و کامل بنویسید.

۴. تاریخ سررسید: کی باید تسویه بشه؟

این بخش حسابی فرق داره، بسته به اینکه سفته ضمانت پرداخت باشه یا حسن انجام کار:

• برای سفته ضمانت پرداخت: یک تاریخ دقیق برای سررسید بنویسید (مثلاً ۱۴۰۳/۱۲/۲۰). این یعنی از اون تاریخ به بعد، اگه تعهد اصلی انجام نشد، دارنده سفته می تونه پیگیری های قانونی رو شروع کنه. یا اگه توافق کردید که عندالمطالبه باشه، همون عندالمطالبه رو قید کنید.
• برای سفته ضمانت حسن انجام کار: مهم ترین نکته اینجاست! توی این نوع سفته، نباید تاریخ سررسید مشخصی بزنید. به جاش، باید توی همین قسمت یا بالای سفته، یک عبارت واضح بنویسید، مثل: این سفته بابت حسن انجام کار و تا پایان قرارداد شماره XXX مورخ YYY معتبر است یا بابت ضمانت حسن انجام کار قرارداد مورخ…. اگه تاریخ سررسید بخوره، دارنده می تونه قبل از پایان کار یا حتی قبل از هر گونه قصوری، سفته رو به اجرا بذاره و شما رو به دردسر بندازه.

۵. عبارت بابت ضمانت: علت صدور رو شفاف کنید!

این بخش، قسمت طلایی سفته ضمانته! حتماً و حتماً علت دقیق صدور سفته رو واضح و شفاف بنویسید. مثلاً:

• این سفته بابت ضمانت بازپرداخت وام به مبلغ X ریال از آقای/خانم (نام و نام خانوادگی) صادر شده است.
• این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار و تعهدات کاری مندرج در قرارداد استخدام مورخ Y بین اینجانب و شرکت Z صادر گردیده است.

هر چقدر این عبارت دقیق تر و کامل تر باشه، موقع بروز اختلاف، کارتون راحت تره و جلوی سواستفاده ها رو می گیره. هیچوقت سفته رو فقط با امضا خالی و بدون ذکر علت ضمانت ندید!

۶. امضا و مهر صادرکننده: سندیت سفته به اینه!

در نهایت، سفته باید توسط صادرکننده (کسی که متعهد میشه) امضا بشه. اگه شخص حقوقی هستید، مهر شرکت هم کنار امضا باید باشه. امضا باید خوانا و تا حد امکان شبیه به امضای اسناد رسمی شما باشه. بدون امضا، سفته هیچ اعتباری نداره و فقط یک کاغذ پاره است.

۷. اهمیت ته برگ سفته: رسید شماست!

یکی از کارهای خیلی مهم، بعد از پر کردن و امضای سفته، نگه داشتن ته برگ اونه. سفته ها معمولاً یک ته برگ دارن که شماره سریال سفته و مشخصات دیگش توش نوشته شده. شما به عنوان صادرکننده، حتماً این ته برگ رو پیش خودتون نگه دارید. این ته برگ، حکم یک رسید رو داره و اگه خدای نکرده دارنده سفته رو پس نداد یا خواست سواستفاده کنه، می تونید با ارائه ته برگ، پیگیری قانونی انجام بدید و ثابت کنید که سفته بابت چه چیزی و به چه کسی داده شده بود.

پر کردن سفته شاید در نگاه اول ساده به نظر بیاد، اما همونطور که دیدید، جزئیات زیادی داره که اگه بهشون بی توجهی کنید، ممکنه تبعات حقوقی سنگینی براتون داشته باشه. پس همیشه با دقت و آگاهی کامل عمل کنید.

قوانین و نکات حقوقی مهم در مورد ضمانت سفته

پر کردن درست سفته یک طرف ماجراست، دونستن قوانین و نکات حقوقی دور و برش هم یک طرف دیگه. اگه این قوانین رو ندونید، ممکنه حق و حقوقتون ضایع بشه یا تو دردسر بیفتید. پس بیایید یه نگاهی بندازیم به مهم ترین نکات حقوقی سفته ضمانت.

اعتبار سفته بدون قرارداد: سند مستقل یا وابسته؟

این یکی از سوالات پرتکراره: آیا سفته بدون قرارداد اعتبار داره؟ ببینید، از نظر حقوقی، سفته یک سند مستقله. یعنی اگه شما یه سفته سفید رو امضا کنید و بدید دست یکی، اون فرد می تونه اون رو پر کنه و از شما طلبکار بشه، حتی اگه هیچ قرارداد اصلی پشتش نباشه! اما داستان وقتی پیچیده میشه که پای «سفته ضمانت» میاد وسط.

توی سفته های ضمانتی (چه ضمانت پرداخت، چه حسن انجام کار)، با اینکه خود سفته ذاتاً مستقل عمل می کنه، اما برای اینکه دارنده بتونه اون رو به اجرا بذاره، باید اثبات کنه که تعهد اصلی (که سفته بابتش داده شده) انجام نشده. یعنی اگه سفته بابت ضمانت وام بوده، باید نشون بده که وام پس داده نشده. اگه بابت حسن انجام کار بوده، باید ثابت کنه که کارمند یا پیمانکار به وظایفش درست عمل نکرده. پس برای سفته های ضمانتی، وجود یک قرارداد پایه (مثل قرارداد کار، وام، اجاره یا پیمانکاری) برای اثبات عدم انجام تعهد، ضروریه. بدون اون، دارنده سفته ممکنه نتونه توی دادگاه موفق بشه.

چگونگی مطالبه و اجرا گذاشتن سفته ضمانت (برای دارنده)

اگه شما دارنده یک سفته ضمانت هستید و طرف مقابل به تعهدش عمل نکرده، باید مراحل قانونی رو طی کنید. این مراحل کمی زمان بره و نیاز به صبر و پیگیری داره:

1. اثبات عدم انجام تعهد: قبل از هر کاری، باید بتونید ثابت کنید که تعهد اصلی (مثلاً بازپرداخت وام یا حسن انجام کار) انجام نشده. این مرحله به خصوص برای سفته حسن انجام کار حیاتیه و معمولاً با استناد به قرارداد اصلی، گزارش های کاری، شهادت شهود یا مستندات دیگه انجام میشه.
2. واخواست سفته: بعد از اینکه مشخص شد تعهد انجام نشده، اولین قدم رسمی «واخواست» سفته است. واخواست در واقع یک اخطار رسمی به صادرکننده سفته است که از طریق اداره واخواست دادگستری یا دفترخانه های اسناد رسمی انجام میشه. مهلت واخواست، ۱۰ روز از تاریخ سررسید سفته (یا ۱۰ روز از تاریخ عدم انجام تعهد برای سفته های حسن انجام کار بدون تاریخ) است. اگه سفته واخواست نشه، ممکنه مزایای اسناد تجاری خودش رو از دست بده و پیگیریش سخت تر بشه.
3. طرح دعوی در مراجع قضایی: بعد از واخواست، باید با یک وکیل مشورت کنید و دادخواست مطالبه وجه سفته رو به دادگاه ارائه بدید. دادگاه، با بررسی مدارک و مستندات شما و دفاعیات طرف مقابل، رأی صادر می کنه.
4. صدور اجراییه و مراحل اجرای آن: اگه دادگاه به نفع شما رأی داد و رأی قطعی شد، میتونید درخواست «اجرائیه» کنید. با اجرائیه، می تونید اموال صادرکننده سفته رو توقیف کنید تا از محل فروش اون اموال، طلبتون رو وصول کنید.

مهلت قانونی برای اقدام: معمولاً دارنده سفته یک سال از تاریخ واخواست فرصت داره تا برای پیگیری قضایی اقدام کنه. بعد از این مدت، ممکنه نتونه از مزایای اسناد تجاری استفاده کنه.

ریسک های سفته برای صادرکننده و راه های کاهش آن

شما که سفته رو صادر می کنید، ممکنه حسابی نگران باشید که خدای نکرده ازش سواستفاده نشه. حق هم دارید! اما با رعایت چند نکته می تونید این ریسک ها رو حسابی کم کنید:

1. نکات امنیتی هنگام امضا:
   • همیشه علت و شرایط دقیق صدور سفته رو (مثلاً بابت ضمانت قرارداد کار مورخ…) روی خود سفته بنویسید.
   • فضاهای خالی سفته رو (مخصوصاً بعد از مبلغ به حروف) خط بکشید تا کسی نتونه چیزی بهش اضافه کنه.
   • تا حد امکان، تاریخ سررسید برای سفته حسن انجام کار نزنید و به جاش قید کنید بابت حسن انجام کار.
   • هرگز سفته رو در وجه حامل صادر نکنید و نام گیرنده رو دقیق بنویسید.
2. نگهداری ته برگ سفته: این ته برگ سند اصلی شماست! حتماً اون رو پیش خودتون نگه دارید و گم نکنید.
3. مطالبه سفته پس از اتمام تعهد: به محض اینکه تعهدتون (مثلاً پایان قرارداد کار یا بازپرداخت وام) تموم شد، بلافاصله از دارنده سفته بخواهید که سفته رو به شما برگردونه. ازش رسید کتبی دریافت سفته بگیرید.
4. نقش شهادت شهود یا اقرارنامه: اگه سفته بدون قرارداد کتبی و صرفاً بر اساس توافق شفاهی داده میشه (که اصلاً توصیه نمیشه)، حتماً از شهادت حداقل دو شاهد معتمد استفاده کنید و یک اقرارنامه کتبی هم از دارنده سفته بگیرید که سفته بابت چه چیزی و تحت چه شرایطی بهش داده شده.

مسئولیت های قانونی ضامن (در صورت وجود ضامن ثالث)

اگه شما به عنوان یک شخص ثالث، سفته ای رو برای ضمانت بدهی یا تعهد یک نفر دیگه امضا می کنید، یعنی دارید «ضمانت تضامنی» میدید. این یعنی چی؟ یعنی طلبکار می تونه هم به سراغ بدهکار اصلی بره و هم به سراغ شما که ضامن شدید. حتی می تونه مستقیماً به سراغ شما بیاد و تمام مبلغ رو از شما مطالبه کنه. پس وقتی ضامن میشید، بدونید که مسئولیتش به سنگینی مسئولیت خود بدهکار اصلیه و اگه اون به تعهدش عمل نکرد، شما باید جوابگو باشید.

انتقال سفته: نحوه پشت نویسی و انتقال سفته های ضمانتی

سفته، مثل چک، قابل انتقاله. یعنی دارنده سفته می تونه اون رو به یک نفر دیگه بده. این کار از طریق «پشت نویسی» (ظهرنویسی) سفته انجام میشه. اگه نام گیرنده توی سفته ذکر نشده باشه (که برای سفته های ضمانت اصلاً توصیه نمیشه)، سفته «در وجه حامل» محسوب میشه و با صرف انتقال فیزیکی، منتقل میشه. اما اگه نام گیرنده مشخص باشه، باید پشت سفته رو امضا کنید و اسم گیرنده جدید رو بنویسید.

اما یک نکته مهم: انتقال سفته های ضمانتی (مخصوصاً حسن انجام کار) باید با احتیاط زیاد انجام بشه. اگه سفته ضمانت حسن انجام کار رو بدون قید و شرط پشت نویسی کنید، ممکنه گیرنده جدید بتونه بدون اثبات عدم انجام تعهد، اون رو به اجرا بذاره. پس اگه سفته ضمانتی رو منتقل می کنید، حتماً شرایط ضمانت و ارتباط اون با قرارداد اصلی رو هم به اطلاع گیرنده جدید برسونید.

ابطال و بی اعتبار شدن سفته: کی سفته بی ارزش میشه؟

سفته همیشگی نیست و ممکنه تحت شرایطی اعتبارش رو از دست بده:

• پس گرفتن و پاره کردن: بهترین راه برای ابطال سفته اینه که بعد از اتمام تعهد، اون رو از دارنده پس بگیرید و پاره کنید یا به آتش بکشید.
• گذشت زمان: اگه دارنده سفته، ظرف مهلت قانونی (مثلاً یک سال از تاریخ واخواست) برای پیگیری قضایی اقدام نکنه، سفته اعتبار تجاری خودش رو از دست میده و تبدیل به یک سند عادی میشه که پیگیریش سخت تره. البته بعضی تفاسیر حقوقی، مدت زمان ۵ ساله رو برای عدم اقدام دارنده، برای بی اعتبار شدن کامل سفته ذکر می کنند.
• اثبات عدم انجام تعهد: اگه دارنده سفته ای رو به اجرا بذاره و صادرکننده بتونه ثابت کنه که تعهد اصلی رو انجام داده یا دارنده به ناحق اقدام کرده، سفته بی اعتبار میشه.

به طور کلی، دنیای سفته ضمانت، یک دنیای پر از جزئیات و نکات حقوقیه. بهتره همیشه قبل از صدور یا دریافت سفته های مهم، با یک متخصص حقوقی مشورت کنید تا خدای نکرده، از ناآگاهی تون سواستفاده نشه و منافعتون به خطر نیفته.

نحوه تهیه سفته: از کجا و چگونه؟

حالا که با اهمیت و پیچیدگی های سفته ضمانت آشنا شدیم، این سوال پیش میاد که اصلاً این برگه سفته رو از کجا میشه گیر آورد؟ نگران نباشید، کار سختی نیست، فقط باید حواستون باشه که از جاهای مطمئن تهیه کنید.

شعب بانک ملی: بهترین و مطمئن ترین گزینه

مطمئن ترین و توصیه شده ترین جا برای تهیه سفته، شعب بانک ملی ایرانه. بانک ملی به عنوان مرجع اصلی توزیع سفته، برگه های استاندارد و دارای اعتبار قانونی رو ارائه میده. با مراجعه به هر شعبه ای از بانک ملی، می تونید سفته با سقف مبلغ مورد نیازتون رو تهیه کنید. این کار هم خیال شما رو از بابت اصالت سفته راحت می کنه و هم از نظر قانونی، هیچ مشکلی پیش نمیاد.

دکه های روزنامه فروشی: با احتیاط کامل!

بعضی از دکه های روزنامه فروشی یا لوازم التحریری ها هم سفته میفروشن. این راه شاید راحت تر به نظر بیاد، اما یک نکته خیلی مهم داره: همیشه احتمال وجود سفته های تقلبی یا نامعتبر توی این مراکز وجود داره. در سال های اخیر هم تلاش شده که فروش سفته در این مراکز محدود بشه. پس اگه مجبور شدید از دکه ها سفته تهیه کنید، حسابی حواستون رو جمع کنید و از اصالت سفته مطمئن بشید. بهتره همیشه به دنبال خرید از بانک ملی باشید تا ریسک رو به حداقل برسونید.

مدارک لازم برای دریافت سفته: نگران نباشید!

خبر خوب اینه که برای دریافت سفته، نیاز به مدارک شناسایی پیچیده ای مثل افتتاح حساب بانکی یا ضامن و این حرفا نیست. معمولاً با ارائه کارت ملی خودتون، می تونید سفته موردنیازتون رو از بانک ملی دریافت کنید. البته برای اطمینان بیشتر، می تونید شناسنامه تون رو هم همراه داشته باشید. یک مبلغ کوچکی هم به عنوان کارمزد یا هزینه خرید سفته ازتون دریافت میشه که معمولاً خیلی ناچیزه.

سفته الکترونیکی: آینده ای امن تر؟

توی دنیای دیجیتال امروز، بحث سفته الکترونیکی هم مطرح شده. خزانه داری کل کشور، با همکاری دستگاه های ذی ربط و شبکه بانکی، داره روی طراحی و پیاده سازی سامانه سفته و برات الکترونیکی کار می کنه. هدف اصلی از این کار چیه؟

• کاهش جعل و سواستفاده: سفته الکترونیکی به خاطر امضای دیجیتال و ثبت سیستمی، به مراتب امن تره و جلوی جعل رو می گیره.
• افزایش سرعت و دقت: مراحل صدور و پیگیری سفته سریع تر و دقیق تر انجام میشه.
• حذف واسطه ها: دیگه نیازی نیست به بانک یا دکه مراجعه کنید و همه چیز آنلاین انجام میشه.

هنوز این سامانه به طور کامل و فراگیر عملیاتی نشده، اما می تونه گام مهمی برای افزایش امنیت و سهولت استفاده از اسناد تجاری مثل سفته باشه. در آینده ای نزدیک، احتمالاً سفته الکترونیکی جایگزین سفته های کاغذی بشه و کار ما رو هم راحت تر کنه.

پس، اگه قصد تهیه سفته رو دارید، حتماً اولویت اولتون بانک ملی باشه. اینجوری خیالتون از هر بابت راحته.

سوالات متداول درباره ضمانت سفته

آیا سفته بدون امضا معتبر است؟

خیر، سفته بدون امضای صادرکننده (کسی که متعهد می شود) هیچ اعتبار قانونی ندارد و تنها یک برگه کاغذ است. امضا یا مهر صادرکننده، رکن اصلی و اساسی برای اعتبار سفته است.

اگر سفته ضمانت گم شود، چه باید کرد؟

اگر شما صادرکننده سفته هستید و ته برگ سفته را نگه داشته اید، می توانید با مراجعه به مراجع قضایی و ارائه ته برگ سفته، درخواست ابطال آن را بدهید. اگر شما دارنده سفته هستید و سفته گم شده، باید بلافاصله از طریق انتشار آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار و مراجعه به دادگاه، موضوع را اعلام کرده و دستور توقیف و ابطال آن را درخواست کنید تا کسی نتواند از آن سواستفاده کند.

آیا سفته ضمانت بدون ذکر مبلغ اعتبار دارد؟

خیر، ذکر مبلغ سفته هم به عدد و هم به حروف، یکی از ارکان اصلی سفته است. سفته ای که مبلغ آن مشخص نباشد، فاقد اعتبار تجاری بوده و تنها می تواند به عنوان یک سند عادی مورد استناد قرار گیرد که پیگیری آن دشوارتر است.

تفاوت سفته با برات چیست؟

سفته یک تعهد به پرداخت توسط صادرکننده است. اما برات یک حواله به شخص ثالث برای پرداخت است؛ یعنی صادرکننده برات به شخص دیگری دستور می دهد که مبلغی را به گیرنده برات پرداخت کند. برات سه طرف دارد (صادرکننده، محال علیه یا گیرنده دستور پرداخت، و دارنده)، در حالی که سفته دو طرف دارد (صادرکننده و دارنده).

آیا می توان مبلغ سفته را بیشتر از سقف چاپی نوشت؟

خیر، هر برگه سفته یک سقف مبلغ مشخص دارد که روی آن چاپ شده است. شما نمی توانید مبلغی بیشتر از سقف چاپی روی سفته را بنویسید. اگر نیاز به سفته با مبلغ بالاتر دارید، باید تعداد سفته های بیشتری با سقف مناسب تهیه کنید.

در صورت عدم پس دادن سفته توسط دارنده، چه اقداماتی می توان انجام داد؟

اگر تعهد اصلی شما به پایان رسیده و دارنده سفته از پس دادن آن خودداری می کند، می توانید از طریق دادگاه، دادخواست استرداد سفته را مطرح کنید. با ارائه مدارک و مستندات مربوط به انجام تعهد (مثل رسید پرداخت وام، گواهی اتمام کار و ته برگ سفته)، می توانید از دادگاه بخواهید که حکم به بازگرداندن سفته صادر کند.

آیا قید سفته بابت ضمانت به تنهایی کافی است؟

بهتر است خیر! فقط نوشتن بابت ضمانت کافی نیست. برای جلوگیری از هرگونه سواستفاده و ابهام، لازم است که علت دقیق و کامل ضمانت (مثلاً بابت ضمانت بازپرداخت وام خودرو شماره ۱۲۳ یا بابت ضمانت حسن انجام کار در قرارداد استخدام مورخ ۱۴۰۳/۰۵/۱۰) به وضوح روی سفته قید شود. هر چقدر شفاف تر باشید، در آینده مشکلات کمتری خواهید داشت.

سفته بعد از چند سال باطل می شود؟

اگر دارنده سفته، در مهلت قانونی (یک سال از تاریخ واخواست) برای پیگیری قضایی اقدام نکند، سفته اعتبار تجاری خود را از دست می دهد و تنها به عنوان یک سند عادی قابل پیگیری است که دشواری های خود را دارد. برخی تفاسیر حقوقی، مدت زمان ۵ ساله را برای بی اعتبار شدن کامل سفته در صورت عدم پیگیری، در نظر می گیرند.

نتیجه گیری: با آگاهی، سفته هاتون رو مدیریت کنید!

همونطور که دیدید، ضمانت سفته یک سند تجاری قدرتمند و پرکاربرده که اگه درست و حسابی با قوانین و جزئیاتش آشنا باشید، می تونه حسابی به کارتون بیاد؛ اما اگه حواستون جمع نباشه، ممکنه به جای اینکه کارتون رو راه بندازه، براتون دردسرهای حقوقی زیادی درست کنه. فرق سفته ضمانت پرداخت و سفته حسن انجام کار رو یاد گرفتیم، با نحوه پر کردن دقیق سفته آشنا شدیم و از همه مهم تر، نکات حقوقی کلیدی رو که هم برای صادرکننده و هم برای دارنده سفته حیاتیه، مرور کردیم.

چه شما سفته ای رو برای ضمانت بدید، چه سفته ای رو برای تضمین دریافت کنید، دقت در پر کردن، نگهداری ته برگ، و شفاف سازی علت صدور، مثل یک سپر دفاعی برای شما عمل می کنه. یادتون نره که سفته مثل یک شمشیر دو لبه است؛ می تونه امنیت بده یا دردسر بیاره. پس همیشه با آگاهی کامل گام بردارید. اگه هنوز هم سوالی تو ذهنتون دارید یا توی یک موقعیت پیچیده قرار گرفتید، بهترین کار اینه که با یک متخصص حقوقی مشورت کنید. این مشورت می تونه جلوی هزینه ها و مشکلات خیلی بزرگ تر رو بگیره.