سووشون نرگس آبیار؛ بازخوانی یک شاهکار تاریخی

آفتاب نیوز :

سووشون فقط داستان یک خانواده نیست. این رمان تصویری زنده از جامعه ای است که درگیر تناقض های تاریخی است؛ مردمی که میان ترس و آرمان میان سازش و مقاومت دست و پا می زنند.

شب عروسی دختر حاکم شیراز بود. صدای موسیقی و خنده های زورکی از باغ حاکم به آسمان می رفت. زن ها در حیاط با لباس های فاخر و گل دار کنار هم نشسته بودند و مرد ها در ایوان با لبخند هایی ساختگی به سلام و علیک مشغول بودند.

اما چیزی در این جشنِ باشکوه ناآرام بود. بوی غریبی در هوا پیچیده بود؛ بویی که بوی جشن نبود بوی قحطی بود بوی جنگ. یوسف مردی که به خاک این سرزمین وفادار مانده بود از میان جمعیت گذشت و دست زری را گرفت. زری می دانست که این دست دست آرامش نیست؛ دستی ست که طوفانی در دل دارد. مستر زینگر جاسوس انگلیسی ها نزدیک شد و در گوشی چیزی گفت. زری قلبش لرزید. یوسف اما ساکت نماند.

کلمه ها یکی یکی از لب هایش بیرون آمد: «ما گندم های مردم را به اجنبی نمی فروشیم.» صدای موسیقی برای لحظه ای قطع شد. سکوت… سکوتی که آغازگر یک قصه شد. قصه ای به نام سووشون.

سووشون روایتی جاودانه از سیمین دانشور

«سووشون» نامی آشنا برای تمام علاقه مندان به ادبیات فارسی است. این رمان نخستین رمان بلند نوشته شده توسط یک زن در تاریخ ادبیات معاصر ایران است. سیمین دانشور نویسنده ای که با قلمش تاریخ و سیاست و عاطفه را به هم گره زد سووشون را در سال ۱۳۴۸ منتشر کرد. اثری که خیلی زود فراتر از زمان خودش رفت و به یکی از پرفروش ترین و تأثیرگذارترین آثار زبان فارسی تبدیل شد.

سووشون روایتی است از ایرانِ سال های اشغال فقر قحطی و فساد. دانشور اما داستان را نه از زبان سیاستمداران یا فاتحان بلکه از دریچه ی چشم های زنی روایت می کند که فقط می خواهد خانواده اش را حفظ کند. این روایت زنانه ساده و انسانی همان چیزی است که سووشون را از بسیاری داستان های تاریخی دیگر جدا می کند.

زری شخصیت اصلی رمان زنی است که در دل بحران آرام آرام تغییر می کند. از یک زن خانه دار که به دنبال آرامش خانواده اش است به زنی تبدیل می شود که معنای واقعی مقاومت را می فهمد. کنار او یوسف ایستاده مردی آرمان گرا که صدای مردم گرسنه را به گوش اربابان خارجی می رساند.

سووشون فقط داستان یک خانواده نیست. این رمان تصویری زنده از جامعه ای است که درگیر تناقض های تاریخی است؛ مردمی که میان ترس و آرمان میان سازش و مقاومت دست و پا می زنند.

از رمان تا سریال؛ چرا سووشون حالا روایت می شود؟

حالا پس از سال ها «سووشون» به قاب تصویر آمده است. سریالی که بر اساس همین شاهکار سیمین دانشور ساخته شده و قرار است در فروردین ماه به صورت اختصاصی از پلتفرم نماوا پخش شود. سریالی که به کارگردانی نرگس آبیار و با حضور ستاره هایی چون بهنوش طباطبایی میلاد کی مرام مجید صالحی و آزاده صمدی ساخته شده است.

در دورانی که روایت های تاریخی گاه به اسطوره سازی و گاه به تحریف دچار می شوند بازگشت به «سووشون» یادآوری تلخ و شیرینی است از روزگاری که هنوز رد پایش را در کوچه های شهر می بینیم. داستانی از زنی که تاریخ را با چشم های خودش دید ترسید لرزید اما ایستاد.

معرفی شخصیت های اصلی سریال

زری (بهنوش طباطبایی)

زنی حدود ۳۰ ساله عاشق همسرش یوسف و مادر خانواده ای کوچک. زنی تحصیل کرده مهربان و آرام که بزرگ ترین دغدغه اش حفظ خانواده است. اما حوادث یکی پس از دیگری او را به زنی مبارز و قهرمان تبدیل می کند.

یوسف (میلاد کی مرام)

خان جوان تحصیل کرده و عدالت طلبی که نمی تواند چشمانش را بر ظلم ببندد. او از همان ابتدای داستان در مقابل انگلیسی ها و فئودال های هم دستشان می ایستد و بهای سنگینی برای این ایستادگی می پردازد.

حاج آقا معتمد (مجید صالحی)

پدر یوسف معلم و مجتهدی بانفوذ که نقش مهمی در تربیت فرزندانش داشته و حالا نگران آینده آنهاست.

سودابه هندی (آزاده صمدی)

زنی با گذشته ای پیچیده و چشمانی سرمه درشت. چهره ای که گاه ترسناک است و گاه جذاب.

چرا بازگشت به سووشون مهم است؟

«سووشون» فقط یک داستان تاریخی نیست بلکه یادآوری ریشه های مشترک ماست. قصه ای از دورانی که تاریخش در کتاب های درسی به چند جمله محدود شده اما زخمش هنوز تازه است. زری و یوسف نمایندگان همان مردمی هستند که هر روز میان ترس و امید زندگی می کنند.

از قاب نرگس آبیار؛ تصویری زنانه از تاریخ

نرگس آبیار کارگردانی که تجربه ی موفق روایت های زنانه در بستر تاریخ را دارد (شبی که ماه کامل شد نفس …) حالا سراغ سووشون آمده است. انتخابی که نشان می دهد نگاه زنانه ی این کارگردان می تواند زری را از یک شخصیت کاغذی به یک قهرمان زنده تبدیل کند.

بهنوش طباطبایی نیز با توانایی خاص خود در ارائه ی بازی های ظریف و احساسی می تواند این زریِ جدید را برای مخاطب به یادماندنی کند. در کنار او میلاد کی مرام یوسفی خواهد ساخت که به این روزگار تعلق دارد.

سووشون در کنار دیگر آثار نرگس آبیار؛ ادامه ی یک مسیر زنانه-تاریخی

نرگس آبیار در سال های اخیر ثابت کرده که علاقه ی خاصی به روایت قصه های تاریخی و اجتماعی از زاویه نگاه زنان دارد. نگاه او به تاریخ با نگاه رسمی و کتاب های درسی فرق دارد؛ او تاریخ را نه از زبان سیاستمداران و فرماندهان بلکه از چشم مادران همسران و دخترانی روایت می کند که مجبور شده اند بارِ حوادث را روی دوش خود بکشند.

از «شیار ۱۴۳» تا «نفس»؛ زنان در دل تاریخ

اگر به کارنامه ی آبیار نگاه کنیم می بینیم شیار ۱۴۳ روایت مادری است که پسرش به جبهه می رود و او در تمام سال های جنگ چشم انتظار خبری از اوست. در این فیلم جنگ از خط مقدم روایت نمی شود؛ بلکه از قاب پنجره ی خانه ای کوچک در یک روستا دیده می شود جایی که مادر هر روز پتوی پسرش را بو می کند و در دل شب با خاطراتش زندگی می کند.

در نفس هم تاریخ با روایت کودکی که در دهه ۵۰ زندگی می کند گره می خورد. کودکی که درک ساده و کودکانه اش از حوادث سیاسی هم شیرین است و هم تلخ. تاریخ از نگاه یک کودک چیزی است که کمتر سینمای ایران سراغش رفته و نرگس آبیار با جسارت سراغ این زاویه ی خاص رفت.

در «شبی که ماه کامل شد»؛ زن در قلب سیاست.

اما در «شبی که ماه کامل شد» آبیار نشان داد که روایت زنانه لزوما به معنای روایت های خانوادگی نیست. او این بار یک داستان عاشقانه را به یک تراژدی سیاسی تبدیل کرد. داستان فائزه دختری که عاشق عبدالحمید می شود و قدم به قدم وارد سیاه چاله ی یک تفکر تروریستی می شود نمونه ای دیگر از روایت تاریخ از دل زندگی زنان بود.

سووشون؛ بازگشت به ریشه های ادبیات زنانه

حالا سووشون در امتداد همان مسیر است اما با یک تفاوت مهم. این بار نرگس آبیار نه فقط به سراغ تاریخ معاصر بلکه به سراغ یکی از مهم ترین رمان های زنانه ی تاریخ ایران رفته است. زری صدایش از دل یک رمان بلند شنیده می­شود. انتخاب این رمان برای اقتباس درواقع ادای احترام آبیار به تمام زنانی است که در دل تاریخ روایتگر قصه های نانوشته بوده اند.

زری و فائزه؛ دو روی یک سکه اگر بخواهیم مقایسه ای دقیق تر کنیم زری در سووشون شباهت زیادی به فائزه در «شبی که ماه کامل شد» دارد. هر دو زنانی هستند که زندگی شان قرار است عادی پیش برود: عاشق می شوند ازدواج می کنند بچه دار می شوند… اما تاریخ اجازه ی عادی بودن به آنها نمی دهد. زری در دل قحطی و اشغال باید میان حفظ خانه یا ایستادن کنار همسرش یکی را انتخاب کند. فائزه هم در دل سیاست و تروریسم باید میان عشق و امنیت تصمیم بگیرد. این زن ها قهرمان به دنیا نیامده اند اما تاریخ آنها را به قهرمان تبدیل کرده است.

آغاز قصه ای تازه در نماوا

سووشون فروردین ۱۴۰۴ از نماوا پخش می شود. داستانی که آغازش در تاریخ است اما پایانش شاید در دل همین روز های ما باشد. سریالی که با قصه تصویر و بازی های درخشانش ما را بار دیگر به یاد بیاورد:

گاهی وقت ها برای حفظ خانه ات باید از خودت هم بگذری.