دادخواست تحریر ترکه و مهر و موم

بعد از فوت یک عزیز، علاوه بر غم و اندوه، موضوع تقسیم ارث و میراث هم پیش میاد که خودش داستان مفصلیه. اگر نگرانید که خدای نکرده اموال متوفی قبل از تقسیم، حیف و میل بشن یا اینکه می خواهید یک صورت برداری دقیق از همه دارایی ها و بدهی ها داشته باشید، دو تا راهکار قانونی مهم پیش روی شماست: یکی مهر و موم ترکه و دیگری تحریر ترکه. این دو فرآیند کمک می کنن تا حقوق همه ذینفعان، از ورثه گرفته تا طلبکاران، حفظ بشه. درخواست مهر و موم و تحریر ترکه در شورای حل اختلاف یا دادگاه صلح مطرح می شه و می تونه کلی از مشکلات بعدی رو حل کنه.

تصور کنید عزیزی رو از دست دادید و حالا یه عالمه کارهای قانونی پیش روتونه. طبیعیه که توی این شرایط، ذهنتون درگیر مسائل زیادی باشه. امور مربوط به ارث و میراث، مخصوصاً وقتی صحبت از دارایی ها و بدهی های متوفی میشه، می تونه حسابی پیچیده و وقت گیر باشه. اینجا دقیقا جاییه که پای مهر و موم و تحریر ترکه به میون میاد؛ دو تا ابزار قانونی که کارشون حفظ و صورت برداری از اموال هست. شاید اسمشون کمی خشک و حقوقی به نظر بیاد، ولی هدفشون خیلی انسانیه: اینکه حق کسی ضایع نشه و همه چیز طبق قانون و با شفافیت کامل پیش بره. ما تو این مقاله قراره این دو تا مفهوم رو براتون موشکافی کنیم، از تعریفشون بگیر تا اینکه کی به کار میان و چطوری باید براشون اقدام کنید. با ما همراه باشید تا گره از این پیچیدگی ها باز کنیم.

ترکه چیه و چرا مهر و موم و تحریر لازمه؟ (فهم پایه)

قبل از اینکه وارد جزئیات بشیم، بذارید اول یه تعریف ساده از ترکه داشته باشیم. ترکه یعنی هرچیزی که از متوفی بعد از فوتش به جا مونده؛ از خونه و ماشین و حساب بانکی بگیر تا بدهی ها و تعهداتش. خلاصه همه دارایی ها و بدهی هاش با هم میشه ترکه. حالا فکر کنید یه نفر فوت می کنه و اموالی داره. اگر این اموال سروسامون نداشته باشن، ممکنه یه سری مشکلات پیش بیاد:

• بعضی از ورثه ممکنه بدون اجازه بقیه، دخل و تصرفی توی اموال بکنن.
• طلبکارها ندونن متوفی چقدر دارایی داره تا بتونن طلبشون رو وصول کنن.
• اصلا کسی ندونه دقیقاً چقدر مال و چقدر بدهی وجود داره.

اینجاست که مهر و موم و تحریر ترکه وارد بازی میشن. این دو تا کار مثل یه قفل و لیست جامع عمل می کنن تا همه چیز شفاف و محفوظ بمونه. درخواستی که برای این کارها میدید، معمولاً توی مرجعی مثل شورای حل اختلاف یا دادگاه صلح رسیدگی میشه. این مراجع صلاحیت دارن که به امور مربوط به ترکه رسیدگی کنن.

ترکه: یعنی چی؟

معنی ترکه از لحاظ لغوی، یعنی هر مالی که از متوفی باقی می مونه. اما از دید حقوقی، ترکه شامل همه دارایی های فرد در لحظه فوتش میشه؛ البته قبل از اینکه بدهی ها، واجبات مالی یا بخشی از مال (که بهش ثلث می گن) ازش کم بشه. خب، وقتی کسی فوت می کنه، باید یه سری اقدامات برای حفظ این ترکه انجام بشه تا از هرگونه دست اندازی، تلف شدن یا از بین رفتن اموال جلوگیری بشه و در نهایت، به دست صاحبان اصلیش برسه. این اقدامات شامل همین مهر و موم، رفع مهر و موم و تحریر ترکه هستن.

هدف از مهر و موم و تحریر: نذاریم مال از بین بره یا به ناحق دست کسی بیفته. مثل یه گاوصندوق محکم!

تصور کنید که یه گنجینه باارزش دارید. اگر درش رو قفل نکنید و لیست دقیق از محتویاتش نداشته باشید، ممکنه هر بلایی سرش بیاد، از دزدیده شدن گرفته تا فراموش شدن بعضی از اقلامش. ترکه هم همینطوره. هدف اصلی از مهر و موم ترکه، جلوگیری از حیف و میل، تصرف غیرمجاز و از بین رفتن اموال متوفی هست. یعنی اموال رو توی یه جای امن و مطمئن نگهداری می کنیم تا تکلیفشون مشخص بشه.

تحریر ترکه هم تکمیل کننده این پروسه هست؛ مثل اینکه از گنجینه یک لیست دقیق و جزئی آماده کنیم. توی تحریر ترکه، نه تنها دارایی ها مشخص میشن، بلکه بدهی های متوفی هم لیست میشن تا بدونیم چقدر داریم و چقدر بدهکاریم. این کار باعث میشه هم ورثه و هم طلبکاران متوفی، از وضعیت دقیق مالی باخبر بشن و کسی نتونه ادعای بی اساس داشته باشه یا چیزی رو پنهان کنه. این دو فرآیند مثل دو بال پرواز عمل می کنن که شفافیت و عدالت رو توی تقسیم ارث تضمین می کنن.

مهر و موم ترکه: مثل یه قفل بزرگ رو مال های عزیز از دست رفته

مهر و موم ترکه به زبان ساده یعنی اینکه یه سری اموال رو با ابزارهای قانونی، قفل و بسته می کنیم تا کسی نتونه بهشون دست بزنه یا جابجاشون کنه. فرض کنید یه نفر فوت کرده و توی خونه اش یه سری اسناد، جواهرات یا پول نقد داره. اگر اینها همینطوری رها بشن، ممکنه گم بشن، برداشته بشن یا حتی خراب بشن. مهر و موم ترکه دقیقاً برای جلوگیری از همین اتفاقات انجام میشه و هدف اصلیش حفظ و نگهداری امواله. این کار معمولاً خیلی فوریه، یعنی دادگاه باید سریعاً بهش رسیدگی کنه.

اصلاً مهر و موم ترکه یعنی چی؟

مهر و موم ترکه یعنی یه اقدام حفاظتی که به صورت موقت روی اموال متوفی انجام میشه تا از اونا در برابر هر نوع دستکاری، تصرف غیرمجاز یا از بین رفتن محافظت بشه. این کار مثل این می مونه که یه بسته رو با چسب و مهر و موم محکم ببندیم و روی اون یه تاریخ و امضا بزنیم تا دیگه کسی نتونه بدون اجازه بازش کنه یا چیزی رو از توش بر داره. این فرآیند خیلی مهمه، به خصوص وقتی که شک و شبهه ای وجود داره یا ورثه هنوز سر و سامون نگرفتن و ممکنه بینشون اختلاف نظر باشه.

از اونجایی که اموال متوفی ممکنه خیلی زود دستخوش تغییر بشن (مثلاً یکی از ورثه اونها رو بر داره یا جابجا کنه)، دادگاه یا شورای حل اختلاف به محض دریافت درخواست، باید با فوریت به این موضوع رسیدگی کنه. این فوریت تضمین می کنه که اموال تا زمان مشخص شدن تکلیف نهایی و تحریر ترکه، سالم و دست نخورده باقی بمونن.

کیا می تونن درخواست مهر و موم بدن؟

خب، سوال اینجاست که چه کسانی حق دارن برای مهر و موم ترکه اقدام کنن؟ هر کسی نمی تونه این درخواست رو بده؛ باید ذینفع باشه. این افراد عبارتند از:

1. ورثه یا نمایندگان قانونی آن ها: این طبیعیه که ورثه، یعنی همسر، فرزندان، پدر و مادر و سایر بستگانی که از متوفی ارث می برن، بیشترین حق رو توی این زمینه دارن. نماینده قانونی اونا هم می تونه این کار رو بکنه؛ مثلاً وکیلی که از طرف ورثه وکالت داره، قیمی که برای یک وارث محجور (مثل صغیر یا مجنون) تعیین شده، یا ولی قانونی (مثل پدر برای فرزند صغیرش).
2. وصی متوفی: اگه متوفی قبل از فوتش، وصیتی کرده و توی وصیت نامه، قسمتی از اموالش رو به صورت مشاع (یعنی یه درصدی از کل مال، نه یه مال مشخص) به نفع کسی وصیت کرده باشه، اون وصی هم می تونه درخواست مهر و موم بده. مثلاً اگه گفته باشه یک سوم اموالم برای فلانی، اون فرد ذینفع میتونه مهر و موم رو درخواست بده تا اون یک سوم هم حفظ بشه.
3. طلبکاران متوفی: این گروه کمی شرایط خاص دارن. اگه کسی از متوفی طلبکار باشه و نگران باشه که اموال حیف و میل بشن و نتونه به طلبش برسه، می تونه درخواست مهر و موم بده. اما شرطش اینه که طلبش با یه سند رسمی (مثل چک، سفته یا سند رهنی) یا حکم قطعی دادگاه ثابت شده باشه. نکته مهم اینه که اگه طلبکار در مقابل طلبش، وثیقه، رهن یا تضمین دیگه داشته باشه یا قبلاً از طریق تأمین خواسته، اموالی رو توقیف کرده باشه، نمی تونه درخواست مهر و موم بده. همچنین، طلبکار فقط به میزان طلب خودش می تونه درخواست مهر و موم بده، نه بیشتر.
4. دادگاه صلح: توی یه سری موارد خاص، خود دادگاه صلح هم می تونه بدون درخواست کسی، راساً اقدام به مهر و موم کنه. مثلاً اگه متوفی اموال دولتی در اختیار داشته باشه، یا در یک خانه استیجاری یا هتل فوت کرده باشه و به ورثه دسترسی نباشه، دادگاه برای حفظ این اموال وارد عمل میشه و مهر و موم رو انجام میده تا از آسیب دیدن یا از بین رفتن اونها جلوگیری کنه.

یادتون باشه که هدف اصلی از مهر و موم، حفاظت از امواله، پس هر کسی که به نوعی نگران از بین رفتن یا تصرف غیرقانونی اموال متوفی باشه، می تونه توی چارچوب قانون این درخواست رو مطرح کنه.

چه مدارکی برای دادخواست مهر و موم نیاز داریم؟

برای اینکه دادخواست مهر و موم ترکه رو ثبت کنید، باید یه سری مدارک رو جمع آوری و ارائه بدید. این مدارک، اساسی ترین چیزهایی هستن که اثبات می کنن شما ذینفع هستید و متوفی وجود داشته:

1. گواهی فوت متوفی: این مدرک اصلیه که نشون میده متوفی فوت کرده و دیگه در قید حیات نیست.
2. گواهی انحصار وراثت: این گواهی نشون میده که ورثه قانونی متوفی چه کسانی هستن و سهم هر کدوم چقدره. اگه هنوز انحصار وراثت نگرفتید، بهتره اول برای اون اقدام کنید.
3. شناسنامه و کارت ملی متقاضی: برای اثبات هویت خودتون که درخواست رو ثبت می کنید.
4. شناسنامه ورثه: شناسنامه تمام ورثه، چه اونایی که درخواست میدن و چه اونایی که خوانده دعوا هستن.
5. وکالتنامه (اگر از طریق وکیل اقدام می کنید): اگه وکیل دارید، باید وکالتنامه اش رو هم ارائه بدید.
6. سند طلبکاری (برای طلبکاران): اگر شما طلبکار هستید، باید سند رسمی طلبکاری خودتون (مثل چک، سفته، قرارداد رسمی یا حکم قطعی دادگاه) رو هم ارائه کنید.

این مدارک، ستون فقرات دادخواست شما هستن و بدون اونها، رسیدگی به درخواستتون ممکن نیست.

مراحل عملی درخواست و اجرای مهر و موم ترکه

فکر نکنید که همه چیز فقط با نوشتن یه دادخواست تموم میشه. نه! بعد از ثبت درخواست، یه سری مراحل عملی وجود داره که باید طی بشن تا مهر و موم ترکه واقعاً انجام بشه:

1. تنظیم دادخواست و ثبت در دفاتر خدمات قضایی: اول از همه، شما یا وکیلتون باید یه دادخواست دقیق و کامل تنظیم کنید و اون رو از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کنید. توی این دادخواست، باید مشخصات خودتون به عنوان خواهان (درخواست کننده)، مشخصات متوفی و اگه بقیه ورثه هم هستن، مشخصات اونا رو به عنوان خوانده، بنویسید.
2. صدور قرار مهر و موم ترکه: بعد از اینکه دادخواست ثبت شد و قاضی صلاحیت دادگاه و ذینفع بودن شما رو تأیید کرد، یه قرار مهر و موم ترکه صادر می کنه. این قرار مثل یه دستور قضاییه که میگه مهر و موم باید انجام بشه.
3. تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ به طرفین: دفتر دادگاه یه وقت نزدیک (مثلاً در عرض چند روز) برای اجرای مهر و موم تعیین می کنه. اگه بشه، به همه ذینفعان (یعنی ورثه و طلبکاران) اطلاع داده میشه. اما چون این کار فوریه و مربوط به امور حسبی هست، اگه نشد به همه ابلاغ کنن، ممکنه با تلفن هم اطلاع بدن یا حتی بدون ابلاغ به همه، اقدام کنن تا کار عقب نیفته. اگه فوریت خیلی بالا باشه، ممکنه اصلاً وقت رسیدگی هم تعیین نکنن و سریعاً اقدام کنن.
4. اقدامات عضو مجری قرار در محل ترکه: توی وقت تعیین شده، یه نفر از طرف دادگاه (معمولاً مدیر دفتر دادگاه) به عنوان عضو مجری قرار به محل نگهداری اموال متوفی میره. این فرد، اموال منقول (مثل وسایل خونه، جواهرات، پول و…) رو صورت برداری می کنه، اونها رو توی یه جای امن قرار میده و بعد مهر و موم می کنه. ممکنه توی این مرحله، اگه لازم باشه، از کمک یه کارشناس خبره هم استفاده بشه.
5. صورتجلسه کردن: تمام این مراحل، یعنی صورت برداری، محل نگهداری و مهر و موم شدن اموال، توی یک صورتجلسه دقیق نوشته میشه و به امضای حاضرین و مسئولین میرسه.

کدوم اموال رو مهر و موم می کنن، کدوم رو نه؟ (مهم!)

همه اموال متوفی رو نمیشه مهر و موم کرد. یه سری اموال هستن که قابلیت مهر و موم دارن و یه سری دیگه نه. دونستن این تفاوت خیلی مهمه:

اموال قابل مهر و موم:

عموماً اموالی که ماهیت منقول دارن، یعنی میشه جابجاشون کرد، مثل پول نقد، طلا و جواهر، اسناد و مدارک، وسایل قیمتی منزل، اوراق بهادار، حساب های بانکی (با مکاتبه با بانک) و هر چیز باارزشی که توی محل نگهداری اموال هست.

اموال غیرقابل مهر و موم و نحوه برخورد با آنها:

1. اموال غیرمنقول: خونه، زمین، باغ و کلاً املاکی که نمی شه جابجاشون کرد، قابل مهر و موم نیستن. برای این اموال، سندشون توی مهر و موم قرار می گیره، اما خود ملک که نمیشه قفلش کرد!
2. اساس البیت: یعنی وسایل ضروری و اساسی زندگی برای ورثه، خصوصاً همسر و فرزندان متوفی. مثل لوازم آشپزخونه، مبلمان معمولی، لباس ها و لوازمی که برای ادامه زندگی عادی لازمه. اینها رو معمولاً مهر و موم نمی کنن تا زندگی ورثه مختل نشه.
3. موجودات زنده: اگه متوفی گاو، گوسفند، اسب یا هر موجود زنده دیگه ای داشته باشه، که خب مشخصه اینها رو نمیشه مهر و موم کرد! نگهداری اونها باید به روش مناسب خودش انجام بشه و عضو مجری قرار، فقط صورتجلسه می کنه که این موجودات وجود دارن.
4. اموال ضایع شدنی: بعضی از اموال مثل مواد غذایی، میوه ها، داروهای خاص یا هر چیزی که ممکنه زود خراب بشه، قابل مهر و موم نیستن. این اموال رو باید فوراً فروخت و پولش رو توی حساب سپرده دادگستری نگهداری کرد تا بعداً تکلیفش مشخص بشه.
5. اموال کم ارزش یا پرهزینه نگهداری: گاهی اوقات یه سری اموال هستن که ارزش زیادی ندارن یا هزینه ی نگهداریشون بیشتر از قیمتشونه. مثلاً یه عالمه آهن قراضه یا وسایل قدیمی و مستهلک. اینها رو هم معمولاً مهر و موم نمی کنن و فقط صورتجلسه می شه.

یه نکته مهم: اگه قبل یا حتی در روز اجرای مهر و موم، همه ذینفعان (یعنی همه ورثه و طلبکاران) با هم توافق کنن که مهر و موم انجام نشه و اموال به یه شخص امین (مثلاً یکی از ورثه مورد اعتماد) تحویل داده بشه، این توافق توی یه صورتجلسه نوشته میشه و اموال بعد از صورت برداری، تحویل اون امین میشه و دیگه مهر و موم انجام نمی شه. این نشون میده که توافق جمعی، حتی توی امور حقوقی هم چقدر قدرتمنده.

تحریر ترکه: یک لیست کامل از هرچی هست و نیست!

بعد از اینکه اموال رو مهر و موم کردیم و خیالمان راحت شد که دیگه کسی نمی تونه بهشون دست بزنه، حالا نوبت می رسه به تحریر ترکه. تحریر ترکه یعنی دقیقاً بشینیم و یه لیست کامل از همه دارایی ها و بدهی های متوفی تهیه کنیم. این کار مثل یه عملیات حسابرسی دقیق می مونه که نشون میده متوفی چقدر مال و چقدر قسط و بدهی داشته. اینجوری دیگه کسی نمی تونه بگه این نبود یا اون بود!

تحریر ترکه یعنی چی و چرا مهمه؟

تعریف دقیق تحریر ترکه، یعنی تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی. به زبان ساده تر، این فرآیند یه صورت برداری جامع و دقیق از همه دارایی های مثبت (مثل پول، ملک، ماشین) و دارایی های منفی (مثل بدهی ها، وام ها، تعهدات مالی) متوفیه. تفاوت ماهیتی تحریر ترکه با مهر و موم اینه که مهر و موم فقط جنبه حفاظتی داره، اما تحریر ترکه جنبه شناسایی و ارزیابی داره.

هدف اصلی تحریر ترکه اینه که یه تصویر شفاف و بی غبار از وضعیت مالی متوفی به دست بیاد. این کار برای همه ذینفعان مهمه: ورثه می دونن سهمشون از چی و چقدره، و طلبکاران هم می دونن که آیا از ترکه به طلبشون می رسن یا نه. تحریر ترکه از اختلافات بعدی جلوگیری می کنه و به عدالت توی تقسیم ارث کمک شایانی می کنه.

کی تحریر ترکه الزامی میشه؟

برخلاف مهر و موم که ممکنه همیشه لازم نباشه، توی یه سری موارد خاص، تحریر ترکه اجباریه. یعنی اگه این موارد پیش بیاد، قانون می گه حتماً باید تحریر ترکه انجام بشه. این موارد شامل:

1. ورثه غایب یا محجور (که ولی یا وصی یا قیم ندارند): اگه یکی از ورثه، غایب باشه و کسی نباشه که از طرف اون کارهایش رو انجام بده، یا اینکه محجور باشه (مثل بچه صغیر یا فردی که قوه تشخیص نداره) و قیم یا ولی خاصی هم براش تعیین نشده باشه، تحریر ترکه الزامیه. اینجا قانون وارد عمل میشه تا حقوق این افراد که خودشون نمی تونن از خودشون دفاع کنن، حفظ بشه.
2. عدم قبول یا رد ترکه توسط بعضی از ورثه: اگه بعضی از ورثه، هنوز تصمیم نگرفتن که ترکه رو قبول کنن یا رد کنن، برای اینکه وضعیت ترکه بلاتکلیف نمونه، تحریر ترکه انجام میشه.
3. وجود ترکه در خارج از کشور: اگه متوفی اموالی توی خارج از کشور داشته باشه، برای اینکه تکلیف اون اموال هم مشخص بشه و تحت نظارت قانونی قرار بگیره، تحریر ترکه الزامی میشه.

توی این موارد، انجام تحریر ترکه حکم قانون رو داره و نمی شه ازش چشم پوشی کرد.

کیا می تونن درخواست تحریر ترکه بدن؟

مثل مهر و موم، برای تحریر ترکه هم فقط افراد خاصی می تونن درخواست بدن. این افراد شامل:

1. ورثه یا نمایندگان قانونی آن ها: مثل همون مواردی که توی مهر و موم گفتیم، ورثه یا وکیل، ولی و قیم اونها می تونن درخواست تحریر ترکه رو بدن.
2. وصی: اگه متوفی، وصی ای رو برای اداره اموالش تعیین کرده باشه، اون وصی هم می تونه درخواست تحریر ترکه رو بده.
3. امین یا قیم: وقتی کسی به سمت امین برای غایبین یا قیم برای محجورین تعیین میشه، ظرف ۱۰ روز از زمانی که این سمت بهش ابلاغ شده، می تونه درخواست تحریر ترکه رو مطرح کنه تا اموال تحت سرپرستی اش مشخص و صورت برداری بشن.

مدارک لازم برای دادخواست تحریر ترکه

مدارک مورد نیاز برای دادخواست تحریر ترکه، شباهت زیادی به مدارک مهر و موم ترکه داره، اما یه سری جزئیات اضافه هم لازمه:

1. گواهی فوت متوفی: باز هم، این مدرک اساسی ترین مدرکه.
2. گواهی انحصار وراثت: برای مشخص شدن ورثه و سهم الارث هر کدوم.
3. شناسنامه و کارت ملی متقاضی و سایر ورثه: برای اثبات هویت.
4. وکالتنامه (اگر از طریق وکیل اقدام می کنید): مثل همیشه.
5. مدارک نشان دهنده دیون و طلب ها (اگر وجود دارد): اگه متوفی بدهی یا طلبی داشته، مدارک مربوط به اون (مثل قراردادها، رسیدها، حکم دادگاه و…) رو هم باید ارائه بدید. این مورد توی تحریر ترکه خیلی مهمه چون هدف اصلی، صورت برداری از همه دارایی ها و بدهی هاست.

مراحل عملی درخواست و اجرای تحریر ترکه

بعد از جمع آوری مدارک و تنظیم دادخواست، نوبت به مراحل عملی تحریر ترکه می رسه. این مراحل کمی زمان برتر از مهر و موم هستن چون نیاز به دقت و بررسی بیشتری دارن:

1. ثبت دادخواست: دادخواست تحریر ترکه رو باید از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت کنید و به شورای حل اختلاف یا دادگاه صلح مربوطه بفرستید.
2. صدور قرار اعدادی تحریر ترکه و تعیین عضو مجری: بعد از بررسی دادخواست، قاضی یه قرار اعدادی تحریر ترکه صادر می کنه و یه نفر (معمولاً مدیر دفتر دادگاه) رو به عنوان عضو مجری قرار برای انجام این کار تعیین می کنه.
3. تعیین وقت رسیدگی و آگهی: دادگاه یه وقت برای تحریر ترکه تعیین می کنه. این وقت باید جوری باشه که کمتر از یک ماه و بیشتر از سه ماه از تاریخ انتشار آگهی نگذشته باشه. این آگهی توی روزنامه های کثیرالانتشار منتشر میشه تا همه ذینفعان، از ورثه گرفته تا طلبکاران، از زمان تحریر ترکه باخبر بشن و اگه ادعایی دارن، توی اون جلسه حاضر بشن.
4. استعلامات و کارشناسی: توی این فاصله زمانی بین صدور قرار و اجرای تحریر، دادگاه یا عضو مجری قرار، ممکنه اقداماتی مثل استعلام از ادارات مختلف (مثل اداره ثبت، بانک ها، اداره راهنمایی و رانندگی و…) برای شناسایی دقیق اموال متوفی رو انجام بده. اگه لازم باشه، ممکنه امر به کارشناس هم ارجاع داده بشه تا ارزش اموال منقول یا غیرمنقول رو کارشناسی کنه. این کارها برای اینه که روز اجرای قرار، همه اطلاعات آماده باشه و کار سریع تر پیش بره.
5. صورت برداری ترکه در روز اجرای قرار: در روز موعود، عضو مجری قرار به همراه افراد ذینفعی که حاضر هستن، شروع به صورت برداری از ترکه می کنه. اگه اموال همه غیرمنقول باشن (مثل زمین و ملک)، ممکنه صورتجلسه توی خود دادگاه صلح تنظیم بشه. اما اگه اموال ترکیبی از منقول و غیرمنقول باشن، عضو مجری قرار باید به محل اموال بره و همه رو صورتجلسه کنه و بهای اموال منقول رو بر اساس نظر کارشناس (اگه کارشناس تعیین شده) ذکر کنه. توی این صورتجلسه، باید تمام موارد مربوط به اموال، بدهی ها، اسناد رسمی و هرچیزی که مربوط به ترکه هست، با جزئیات کامل نوشته بشه. (مثلاً موارد ۶ گانه ماده ۲۱۳ و ۵ گانه ماده ۲۱۶ قانون امور حسبی باید حتماً رعایت بشن).
6. اعلام ختم تحریر: بعد از اینکه صورت برداری کامل شد و همه چیز توی صورتجلسه ثبت شد، عضو مجری قرار ختم تحریر ترکه رو اعلام می کنه و صورتجلسه به امضای حاضرین و قاضی می رسه و بعد هم ابلاغ و آگهی میشه.

مهر و موم و تحریر: قصه دو برادری که کنار هم کار می کنن

شاید براتون سوال پیش بیاد که آیا مهر و موم و تحریر ترکه، دو تا کار کاملاً جدا از هم هستن یا با هم ارتباطی دارن؟ جواب اینه که این دو تا فرآیند، مثل دو برادر هستن که برای رسیدن به یه هدف مشترک (یعنی حفظ و شفافیت ترکه) کنار هم کار می کنن، اما هر کدوم نقش خاص خودشون رو دارن.

آیا امکان درخواست همزمان مهر و موم و تحریر ترکه وجود دارد؟

بله، میشه همزمان برای مهر و موم و تحریر ترکه درخواست داد. توی عمل هم خیلی ها همین کار رو می کنن، چون هر دو برای حفظ حقوق ذینفعان لازمن. نظریه های مشورتی قوه قضائیه هم این موضوع رو تأیید می کنن. مثلاً توی نظریه 7/98/1466 گفته شده که صدور همزمان قرارهای مهر و موم و تحریر ترکه امکان پذیره. اما یه نکته خیلی مهم وجود داره که باید حواستون بهش باشه:

توالی اقدامات: بر اساس ماده 192 قانون امور حسبی، بعد از تحریر ترکه درخواست مهر و موم پذیرفته نمی شود و اگر در اثناء تحریر ترکه درخواست مهر و موم بشود فقط آن مقداری که تحریر نشده است مهر و موم می گردد. یعنی اول باید مهر و موم انجام بشه و بعد تحریر ترکه. منطقش هم اینه که اول باید اموال رو قفل و بسته کنیم تا کسی دست نزنه، بعد بریم سراغ لیست کردنشون. پس اگه همزمان درخواست دادید، دادگاه اول مهر و موم رو انجام میده و بعد سراغ تحریر ترکه میره.

این ترتیب برای اینه که در طول اون یک تا سه ماه که برای تحریر ترکه آگهی میشه و کارها طول می کشه، اموال محفوظ بمونن و کسی نتونه بهشون دست بزنه.

رفع مهر و موم ترکه: باز کردن قفل ها

همونطور که گفتیم، مهر و موم برای یه مدت مشخص انجام میشه تا اموال محفوظ بمونن. اما این قفل ها که نباید همیشه رو اموال بمونن! بالاخره یه زمانی باید برداشته بشن تا ورثه بتونن از اموالشون استفاده کنن یا اونا رو تقسیم کنن. به این کار می گن رفع مهر و موم ترکه.

چرا و در چه شرایطی مهر و موم ترکه رفع می شود؟

وقتی دیگه نیازی به اقدامات حفاظتی نیست، مهر و موم برداشته میشه. این یعنی هدف از مهر و موم که حفظ و صیانت از اموال بود، دیگه به سرانجام رسیده و حالا نوبت به مراحل بعدی مثل تقسیم ارث رسیده. دلایل مختلفی می تونه باعث بشه که مهر و موم رفع بشه:

چه کسانی می توانند درخواست رفع مهر و موم ترکه را بنمایند؟

خب، منطقیه که هر کسی که توی این داستان ذینفع باشه، بتونه درخواست رفع مهر و موم رو بده. لزوماً همون کسی که درخواست مهر و موم رو داده بود، نباید درخواست رفعش رو بده. هر کدوم از ورثه، طلبکاران یا حتی کسی که وصی برای اداره اموال متوفی هست، می تونن این درخواست رو مطرح کنن.

مدارک و مراحل عملی درخواست و اجرای رفع مهر و موم ترکه

برای رفع مهر و موم هم یه سری مراحل و مدارک لازمه:

1. ثبت درخواست: اول از همه، یه شخص ذینفع باید درخواست رفع مهر و موم رو توی دفاتر خدمات قضایی ثبت کنه.
2. احراز سمت و ذینفع بودن: دادگاه بررسی می کنه که آیا درخواست کننده واقعاً ذینفع هست یا نه.
3. احراز شرایط برای رفع مهر و موم ترکه: قاضی مطمئن میشه که شرایط لازم برای رفع مهر و موم وجود داره (که پایین تر بهش اشاره می کنیم).
4. صدور قرار رفع مهر و موم: اگه شرایط مهیا باشه، دادگاه قرار رفع مهر و موم رو صادر می کنه.
5. حضور عضو مجری قرار: مثل مهر و موم، یه نفر از طرف دادگاه به محل میره و مهر و موم ها رو باز می کنه و اموال رو صورتجلسه تحویل میده.

مصادیق قرار رفع مهر و موم ترکه:

مهر و موم در این موارد برداشته میشه:

1. انجام تحریر ترکه: اگه تحریر ترکه انجام شده باشه و لیست کامل اموال و دیون مشخص شده باشه، دیگه نیازی به مهر و موم نیست.
2. توافق تمامی اشخاص ذینفع: اگه همه ورثه و طلبکاران با هم توافق کنن که مهر و موم برداشته بشه، این توافق معتبره و مهر و موم رفع میشه.
3. صدور و قطعی شدن حکم تقسیم ترکه: وقتی دادگاه حکم نهایی برای تقسیم ارث رو صادر و قطعی کرده باشه، مهر و موم برداشته میشه تا تقسیم انجام بشه.
4. نیاز کارشناس برای تقسیم ترکه: اگه برای تقسیم ترکه نیاز باشه که یه کارشناس اموال رو ببینه و ارزیابی کنه، ممکنه به صورت موقت مهر و موم رو بردارن تا کارشناس بتونه کارش رو انجام بده.
5. پرداخت طلب طلبکار درخواست کننده یا انصراف وی: اگه طلبکاری درخواست مهر و موم کرده بود و حالا طلبش پرداخت شده یا خودش از درخواستش انصراف داده، مهر و موم رفع میشه.
6. احراز وجود وثیقه یا تامین خواسته قبلی طلبکار: اگه معلوم بشه طلبکاری که درخواست مهر و موم کرده بود، قبلاً برای طلبش وثیقه داشته یا از طریق تأمین خواسته، اموالی رو توقیف کرده بوده، در این صورت هم مهر و موم رفع میشه.

نکات ویژه در خصوص وجود ورثه غایب یا صغیر (لزوم تحریر قبل از رفع):

اگر توی ورثه، یه نفر غایب باشه یا صغیر (محجور) باشه و هنوز قیم یا امین براش تعیین نشده باشه، قبل از اینکه مهر و موم رو بردارن، حتماً باید اول تحریر ترکه انجام بشه. این کار برای اینه که حقوق این افراد که خودشون نمی تونن ازشون دفاع کنن، کاملاً محفوظ بمونه و هیچ ابهامی وجود نداشته باشه.

نمونه دادخواست مهر و موم و تحریر ترکه: راهنمای شما برای شروع

خب، تا اینجا کلی با مفاهیم مهر و موم و تحریر ترکه آشنا شدیم. حالا وقتشه که ببینیم چطوری میشه این درخواست رو به صورت کتبی به دادگاه ارائه داد. یک نمونه دادخواست خوب و کامل، می تونه مسیر شما رو برای شروع آسون تر کنه، هرچند که همیشه توصیه میشه از کمک یه وکیل متخصص استفاده کنید تا کوچکترین جزئیات هم از قلم نیفته.

یک دادخواست شامل چند بخش اصلیه:

• خواهان: کسی که درخواست رو مطرح می کنه (مثلاً یکی از ورثه یا وکیلش).
• خواندگان: بقیه افرادی که توی ترکه ذینفع هستن (مثلاً سایر ورثه یا طلبکاران).
• خواسته: دقیقاً چی می خواهید از دادگاه (مثلاً صدور قرار مهر و موم و تحریر ترکه).
• دلایل و منضمات: مدارکی که به همراه دادخواست ارائه میشه (مثل گواهی فوت، انحصار وراثت و…).
• شرح دادخواست: متنی که توی اون ماجرا رو توضیح میدید و درخواستتون رو با استناد به مواد قانونی مطرح می کنید.

حالا یه نمونه دادخواست رو با هم ببینیم تا دستتون بیاد که چطوری باید تنظیمش کرد:

خواهان: خانم/ آقای: [نام و نام خانوادگی خواهان]/ کد ملی: [کد ملی]/ به نشانی: [آدرس کامل]
خواندگان:
1. خانم/ آقای: [نام و نام خانوادگی خوانده 1]/ کد ملی: [کد ملی]/ به نشانی: [آدرس کامل]
2. خانم/ آقای: [نام و نام خانوادگی خوانده 2]/ کد ملی: [کد ملی]/ به نشانی: [آدرس کامل]
(در صورت وجود وراث بیشتر، به همین ترتیب ادامه دهید)

وکیل: خانم/ آقای: [نام و نام خانوادگی وکیل]/ کد ملی: [کد ملی]/ به نشانی: [آدرس کامل] (در صورت داشتن وکیل)

خواسته: درخواست صدور قرار مهر و موم و تحریر ترکه متوفی (مرحوم [نام متوفی])، به انضمام کلیه خسارات قانونی (اعم از هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل و ...)

دلایل و منضمات دادخواست:
1. کپی مصدق گواهی فوت مرحوم [نام متوفی] به شماره [شماره] و تاریخ [تاریخ]
2. کپی مصدق گواهی انحصار وراثت شماره [شماره] صادره از شعبه [شماره] مجتمع [شماره] شورای حل اختلاف شهر [نام شهر] (در صورت صدور)
3. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان و خواندگان
4. وکالتنامه وکیل به شماره [شماره] (در صورت وجود)
5. لیست تقریبی کلیه اموال و دارایی های متوفی و در صورت اطلاع، بدهی های وی (اختیاری ولی کمک کننده)

ریاست محترم شورای حل اختلاف [نام شهرستان/محل]

با سلام و عرض ادب،

احتراما به استحضار می رساند:
شادروان [نام و نام خانوادگی متوفی] فرزند [نام پدر متوفی]، مورث قانونی اینجانب (خواهان) و خواندگان محترم، در تاریخ [تاریخ فوت] در اقامتگاه دائمی خود در [محل فوت] دار فانی را وداع گفته اند. گواهی فوت پیوست دادخواست حاضر می باشد.
بر اساس گواهی انحصار وراثت به شماره [شماره گواهی] مورخ [تاریخ صدور] صادره از شعبه [شماره] مجتمع [شماره] شورای حل اختلاف [نام شهر] (در صورت صدور)، موکل اینجانب/ اینجانب [نام خواهان] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] و خواندگان محترم خانم ها/ آقایان [نام خوانده 1]، [نام خوانده 2] و ... ورثه حین الفوت آن مرحوم می باشند.
نظر به اینکه از مرحوم [نام متوفی] ترکه منقول و غیرمنقول به جای مانده است و جهت حفظ و صیانت از این اموال و جلوگیری از هرگونه حیف و میل یا تصرف غیرمجاز قبل از صورت برداری و تعیین دقیق دیون و ترکه، همچنین با توجه به اینکه بیم از بین رفتن بعضی از اموال می رود، لذا مستنداً به مواد ۱۶۷، ۱۷۵ (جهت مهر و موم) و ۲۰۶، ۲۰۷، ۲۱۳ و ۲۱۶ قانون امور حسبی (جهت تحریر ترکه)، از محضر محترم آن شورا/دادگاه، صدور قرار مهر و موم ترکه و سپس تحریر و صورت برداری کامل ماترک متوفی، به انضمام پرداخت کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل مورد استدعاست.

با تجدید احترام،
[نام و امضای خواهان یا وکیل او]

نکات مهم در تنظیم دادخواست:

• حتماً از دقیق بودن اطلاعات (نام، کد ملی، آدرس، تاریخ ها) مطمئن بشید.
• اگه هنوز گواهی انحصار وراثت نگرفتید، بهتره اول برای اون اقدام کنید.
• در بخش شرح دادخواست، داستان رو شفاف و بدون اضافه گویی بنویسید و به مواد قانونی مربوطه اشاره کنید.
• اگه وکیل دارید، حتماً از وکیل بخواهید که دادخواست رو تنظیم و پیگیری کنه تا از بروز هرگونه اشتباه احتمالی جلوگیری بشه.

مواد قانونی مهم و نظریات مشورتی مرتبط: برای اطلاعات بیشتر

امور مربوط به ترکه، مثل مهر و موم و تحریر، توی ایران بیشتر بر اساس قانون امور حسبی مصوب ۱۳۱۹ انجام میشه. این قانون، پایه و اساس همه این اقداماته. دونستن مواد اصلی این قانون و همچنین نظریات مشورتی قوه قضائیه، می تونه کمک بزرگی برای درک عمیق تر این فرآیندها باشه.

مرور مواد مهم قانون امور حسبی:

1. مواد ۱۶۷ تا ۱۷۵ (مهر و موم ترکه): این مواد دقیقاً مشخص می کنن که مهر و موم ترکه چیه، کیا می تونن درخواست بدن، چطوری اجرا میشه و چه اموالی قابل مهر و موم هستن یا نیستن. مثلاً ماده ۱۶۷ لیست افرادی رو که حق درخواست مهر و موم دارن، مشخص می کنه.
2. مواد ۲۰۶ تا ۲۱۹ (تحریر ترکه): این بخش از قانون، به تحریر ترکه اختصاص داره. توی این مواد، تعریف تحریر ترکه، موارد الزامی بودن اون، افراد ذینفع برای درخواست، و مراحل صورت برداری از ترکه به طور کامل توضیح داده شده. ماده ۲۰۶ مقصود از تحریر ترکه را تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی عنوان کرده.
3. ماده ۱۹۲: این ماده خیلی مهمه و به ترتیب انجام مهر و موم و تحریر ترکه اشاره می کنه. می گه که بعد از تحریر ترکه درخواست مهر و موم پذیرفته نمی شود و اگر در اثناء تحریر ترکه درخواست مهر و موم بشود فقط آن مقداری که تحریر نشده است مهر و موم می گردد.

نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:

علاوه بر خود قانون، گاهی اوقات برای روشن شدن ابهامات یا تفسیر دقیق تر مواد قانونی، اداره کل حقوقی قوه قضاییه نظریات مشورتی صادر می کنه. دو تا از این نظریات که به بحث ما مربوط میشن:

• شماره نظریه: 7/98/1466 تاریخ نظریه: 1398/12/04
  

  این نظریه در پاسخ به این سواله که آیا امکان صدور هم زمان قرارهای مهر و موم و تحریر ترکه و رسیدگی توأمان به هر دو موضوع امکان پذیر است؟ پاسخ این نظریه مثبت بوده و گفته که بله، امکان صدور همزمان وجود داره، اما تاکید شده که مهر و موم باید قبل از اجرای تحریر ترکه انجام بشه، یعنی اول قفل و بعد لیست برداری.

• شماره نظریه: 7/98/642 تاریخ نظریه: 1399/01/17
  

  این نظریه به موضوع توقیف ترکه در زمان تحریر ترکه می پردازه. سوال این بوده که اگه ورثه درخواست تحریر ترکه کرده باشن و یه طلبکار بخواد سهم یکی از ورثه رو توقیف کنه، آیا این کار امکان پذیره؟ پاسخ این نظریه، با استناد به ماده ۲۱۹ قانون امور حسبی، منفیه. ماده ۲۱۹ می گه عملیات اجرایی راجع به بدهی متوفی در صورت تحریر ترکه معلق می مونه. پس در زمان تحریر ترکه، توقیف ماترک امکان پذیر نیست و باید بعد از اتمام تحریر ترکه و طبق مقررات، اقدام بشه.

این نظریات کمک می کنن تا هم شما و هم قضات، درک یکپارچه تری از نحوه اجرای قانون داشته باشن.

جمع بندی: کلام آخر

خب، تا اینجا با هم یه سفر کامل رو توی دنیای مهر و موم و تحریر ترکه پشت سر گذاشتیم. فهمیدیم که این دو تا فرآیند قانونی، چقدر مهمن و چطوری به حفظ حقوق ورثه و طلبکاران کمک می کنن. از قفل کردن اموال (مهر و موم) برای جلوگیری از حیف و میل، تا لیست برداری دقیق از همه دارایی ها و بدهی ها (تحریر ترکه)، هر کدوم نقش حیاتی خودشون رو دارن.

یادتون باشه که وقتی عزیزی رو از دست می دیم، مسائل حقوقی مربوط به ترکه می تونه حسابی پیچیده و وقت گیر باشه. حتی با اینکه ما اینجا سعی کردیم همه چیز رو به زبان ساده و کاربردی توضیح بدیم و یه نمونه دادخواست هم ارائه کردیم، ولی این حوزه ها پُر از ریزه کاری های حقوقی و قانونی هستن که شاید توی یک مقاله نتونیم همه شون رو پوشش بدیم. هر پرونده ای شرایط خاص خودش رو داره و یه اشتباه کوچیک، می تونه هزینه های زیادی رو به همراه داشته باشه یا حتی حقوق شما رو ضایع کنه.

برای همین، بهترین و مطمئن ترین راه اینه که حتماً با یه وکیل متخصص امور ترکه مشورت کنید. یه وکیل با تجربه می تونه شما رو توی این مسیر پر پیچ و خم راهنمایی کنه، از تنظیم دقیق دادخواست گرفته تا پیگیری مراحل قانونی توی دادگاه و اطمینان از اینکه همه حقوق شما محفوظ بمونه. به قول معروف، کار رو باید به کاردان سپرد. پس اگه با این مسائل روبرو شدید، برای یک مشاوره حقوقی تخصصی، حتماً اقدام کنید. نگذارید حق و حقوقتون، خدای نکرده، نادیده گرفته بشه!