اگر سفته تاریخ نداشته باشد چه میشود

اگر سفته ای تاریخ نداشته باشد، بسته به اینکه کدام تاریخ (صدور یا سررسید) درج نشده باشد، وضعیت حقوقی متفاوتی پیدا می کند. سفته بدون تاریخ صدور، سند تجاری محسوب نمی شود و به یک سند عادی تبدیل می گردد؛ اما سفته بدون تاریخ سررسید، معمولاً به عنوان سفته عندالمطالبه شناخته می شود و دارنده می تواند تاریخ را خودش تکمیل کند. خیلی وقت ها وقتی پای سفته به میان می آید، خصوصاً اگه تاریخ نداشته باشه، داستان کمی پیچیده میشه و آدم حسابی گیج میشه که حالا باید چیکار کرد. ما تو این مقاله می خوایم همه چیز رو شفاف کنیم تا شما چه سفته ای دارید و چه قصد دارید سفته صادر کنید، دقیقاً بدونید که چه خبره و چطور باید قدم بردارید.

سفته، این سند مالی قدیمی اما کارآمد، همیشه یکی از ابزارهای مهم توی معاملات و تعهدات مالی ما بوده. از قدیم الایام تا همین الان، خیلی ها برای ضمانت، برای پرداخت بدهی یا حتی برای انجام یه کار خاص، به سفته پناه می برند. اما همین سند به ظاهر ساده، کلی ریزه کاری حقوقی داره که اگه حواسمون بهشون نباشه، می تونه حسابی دردسر درست کنه. یکی از مهم ترین این ریزه کاری ها، بحث تاریخ سفته است. می دونستید اگه سفته تاریخ نداشته باشه، دیگه اون سفته ای نیست که تو ذهن ماست؟ بیاید با هم قدم به قدم پیش بریم و این موضوع رو برای همیشه حل کنیم.

سفته چیست و شرایط صحت اون چیه؟ (بر اساس قانون تجارت)

بیاید از پایه شروع کنیم. سفته یا همون «فته طلب»، یه سند تجاریه که توش یکی (همون صادرکننده سفته) قول میده یه مبلغ مشخص رو سر یه تاریخ خاص یا هر وقت که دارنده سفته خواست، به یه نفر دیگه (گیرنده سفته) پرداخت کنه. یعنی یه جورایی انگار دارید یه قول کتبی با پشتوانه حقوقی میدید که سر حرفتون می مونید.

اما برای اینکه این قول کتبی واقعاً اعتبار قانونی داشته باشه و بشه روش حساب کرد، باید یه سری چیزا توش رعایت بشه. قانون تجارت، توی ماده ۳۰۸، شرایط لازم برای یه سفته معتبر رو گفته. اگه این موارد نباشن، سفته شما دیگه اون سند تجاری پرقدرت نیست و تبدیل میشه به یه سند عادی که کلی از مزایاشو از دست میده. این شرایط مهم عبارتند از:

• امضا یا مهر صادرکننده: این که دیگه مشخصه. باید معلوم باشه کی این قول رو داده.
• مبلغ سفته: باید با حروف و عدد دقیقاً مشخص باشه چقدر پول قراره پرداخت بشه.
• نام گیرنده وجه: باید مشخص باشه پول قراره به کی برسه. البته میشه «در وجه حامل» هم زد که یعنی هر کی سفته رو آورد، پول رو می گیره.
• تاریخ صدور سفته: دقیقاً روزی که سفته صادر شده و دست طرف مقابل افتاده.
• تاریخ پرداخت (سررسید): روزی که قرار هست مبلغ سفته پرداخت بشه.

حالا شاید بپرسید این تاریخ ها چرا اینقدر مهم اند؟ خب، رفقا، تاریخ صدور به ما نشون میده که اصلاً اون کسی که سفته رو امضا کرده، توی اون تاریخ، از نظر قانونی صلاحیت این کار رو داشته یا نه (به این میگیم اهلیت). مثلاً ممکنه اون زمان صادرکننده هنوز به سن قانونی نرسیده بوده. تاریخ سررسید هم که دیگه واضح تره؛ مشخص می کنه که کی باید پول پرداخت بشه و از کی میشه برای گرفتن پول اقدام کرد. پس حواستون باشه، هر دو تاریخ مثل دو ستون اصلی برای اعتبار یه سفته تجاری عمل می کنن.

سفته بدون تاریخ صدور: چه وضعیتی دارد؟

ببینید، اگه سفته ای تاریخ صدور نداشته باشه، داستان خیلی عوض میشه. اینجاست که سفته از یه سند تجاری تبدیل میشه به یه سند عادی و مدنی. شاید فکر کنید خب چه فرقی می کنه؟ فرقش از زمین تا آسمونه!

مهمترین پیامد: خداحافظی با ویژگی تجاری

وقتی یه سفته ویژگی تجاری خودشو از دست میده و میشه یه سند عادی، یعنی دیگه نمی تونید از مزایای خاص قانون تجارت استفاده کنید. مثلاً دیگه نمی تونید به راحتی و بدون سپردن خسارت احتمالی، تقاضای توقیف اموال صادرکننده رو بکنید. یا مثلاً اگه سفته رو پشت نویسی (ظهرنویسی) کرده باشید و چند نفر اون رو دست به دست چرخونده باشن، دیگه نمی تونید از همه اون ها به طور تضامنی مطالبه وجه کنید. این خودش یه ضربه بزرگ برای دارنده سفته است.

اهمیت اهلیت صادرکننده

بدون تاریخ صدور، اثبات اهلیت صادرکننده حسابی مشکل میشه. اهلیت یعنی اون توانایی قانونی که یه نفر داره تا بتونه یه معامله رو انجام بده یا یه سندی مثل سفته رو صادر کنه. مثلاً اگه یه بچه ۱۳ ساله سفته امضا کنه، اون سفته از نظر قانونی مشکل داره، چون اهلیت نداره. حالا اگه تاریخ صدور هم نباشه، چطور میشه ثابت کرد که صادرکننده در زمان امضا، بالای ۱۸ سال بوده؟ اینجاست که دردسرها شروع میشه.

راه های مطالبه سفته بدون تاریخ صدور

حالا اگه یه سفته بدون تاریخ صدور دستمون بود، باید چیکار کنیم؟

1. فقط از طریق دعوای حقوقی عادی: دیگه خبری از واخواست (که جلوتر توضیح میدیم) و تشریفات خاص اسناد تجاری نیست. شما باید مثل بقیه مطالبات عادی، یه دادخواست حقوقی بدید و برید دادگاه یا شورای حل اختلاف (بستگی به مبلغ سفته داره).
2. بار اثبات بر عهده شماست: تو دادگاه، شما باید با مدارک دیگه (مثل قراردادهای اولیه، پیامک ها، شهادت شهود) ثابت کنید که این سفته بابت چی صادر شده و صادرکننده هم واقعاً اهلیت داشته.

حواستون باشه: سفته بدون تاریخ صدور، دیگه اون برگ برنده حقوقی که فکرش رو می کنید نیست و تبدیل به یک سند بدهی عادی میشه که مطالبه وجه اون مسیر سخت تری داره.

پس، اگه سفته ای دستتون رسید که تاریخ صدور نداشت، یا خودتون موقع صادر کردن سفته تاریخ صدور رو ننوشتید، بدونید که دارید با یه سند عادی سر و کار دارید و باید انتظاراتتون رو ازش پایین بیارید.

سفته بدون تاریخ سررسید (موعد پرداخت): اعتبار و نحوه مطالبه

خب، تا اینجا فهمیدیم که سفته بدون تاریخ صدور تقریباً به کار نمی آد. اما اگه سفته ای تاریخ صدور داشته باشه ولی تاریخ سررسید (یعنی کی باید پول پرداخت بشه) نداشته باشه، قضیه فرق می کنه و خوشبختانه این سفته همچنان می تونه اعتبار تجاری خودشو حفظ کنه! بیایید ببینیم چطور.

وضعیت حقوقی: سفته عندالمطالبه

قانون میگه اگه تاریخ سررسید توی سفته مشخص نشده باشه، اون سفته در حکم سفته عندالمطالبه است. «عندالمطالبه» یعنی «هر وقت که دارنده سفته بخواهد و مطالبه کند». این یه نکته خیلی مهم و کلیدیه. یعنی صادرکننده سفته تعهد کرده که هر وقت دارنده سفته پول رو خواست، باید پرداخت کنه.

تفاوت کلیدی: برخلاف سفته بدون تاریخ صدور که کلاً از حالت تجاری خارج میشه، سفته بدون تاریخ سررسید، اگه بقیه شرایط قانونی رو داشته باشه، همچنان یه سند تجاریه و می تونه از مزایای خاص اسناد تجاری مثل امکان واخواست و حق رجوع به ظهرنویسان استفاده کنه. این یعنی برگ برنده شما هنوز پابرجاست!

حق دارنده برای تکمیل تاریخ سررسید

اینجا یه حق خیلی مهم برای دارنده سفته وجود داره: شما می تونید تاریخ سررسید رو خودتون تکمیل کنید! یعنی هر وقت که لازم دیدید و با رعایت حسن نیت (به طوری که باعث ضرر صادرکننده نشه)، می تونید یه تاریخ مناسب برای سررسید روی سفته بنویسید. مثلاً اگه امروز سفته ای بدون تاریخ سررسید دست شماست، می تونید تاریخ یه ماه دیگه رو به عنوان سررسید درج کنید و بعد از اون تاریخ برای مطالبه پول اقدام کنید.

مراحل عملی مطالبه وجه: گام به گام

حالا که تاریخ سررسید رو هم خودمون (یا قبلاً صادرکننده) مشخص کردیم، باید چیکار کنیم؟ اینجا می رسیم به یه مرحله حیاتی به اسم «واخواست».

۱. اهمیت واخواست: گام حیاتی برای حفظ حقوق تجاری سفته

واخواست چیه؟ واخواست در واقع یه اخطار رسمی و قانونیه که شما به صادرکننده سفته میدید که آقا/خانم، سررسید سفته شما رسیده و شما پرداخت نکردی! این کار برای اینه که شما بتونید مزایای تجاری سفته رو حفظ کنید و بتونید از پشت نویس ها و ضامن ها (اگه وجود داشته باشند) هم پولتون رو بگیرید.

• مهلت قانونی واخواست: این قسمت خیلی حساسه. شما فقط ۱۰ روز از تاریخ سررسید (چه اونی که خودتون درج کردید و چه اونی که از قبل بوده) فرصت دارید که واخواست رو انجام بدید. اگه این ۱۰ روز بگذره، حقوق تجاری شما (مثل حق رجوع به ظهرنویسان و ضامن ها) از بین میره و سفته شما فقط از صادرکننده قابل مطالبه است.
• عواقب عدم واخواست به موقع: از دست دادن حق رجوع به ظهرنویسان و ضامنین خیلی مهمه. یعنی اگه صادرکننده پول نداشت، دیگه نمی تونید برید سراغ بقیه کسانی که پشت سفته رو امضا کرده بودن. همچنین، بدون واخواست، درخواست توقیف اموال بدهکار بدون سپردن وثیقه از شما قبول نمیشه.
• مراحل انجام واخواست: برای واخواست باید به بانک مراجعه کنید. فرم های مخصوص واخواست وجود داره که باید پر کنید و بانک هم این اخطار رو به صادرکننده سفته ابلاغ می کنه.

۲. طرح دعوای مطالبه وجه

بعد از واخواست، حالا نوبت به طرح دعوا در مراجع قضایی میرسه:

• مرجع صالح: اگه مبلغ سفته تا ۲۰ میلیون تومان باشه (این مبلغ ممکنه تغییر کنه، حواستون باشه)، باید به شورای حل اختلاف مراجعه کنید. اما اگه مبلغ بیشتر از این باشه، باید به دادگاه حقوقی درخواست بدید.
• امکان درخواست توقیف اموال: اگه به موقع واخواست کرده باشید، می تونید همون اول کار از دادگاه بخواید که اموال صادرکننده رو توقیف کنه. این کار باعث میشه که بدهکار نتونه اموالش رو منتقل کنه و دست شما برای گرفتن پول بازتر باشه.
• مدارک مورد نیاز: سفته اصلی، واخواست نامه (اگه واخواست شده باشه)، و سایر مدارکی که ادعای شما رو ثابت می کنه.

پس می بینید که سفته بدون تاریخ سررسید، هنوز کلی پتانسیل برای مطالبه وجه داره، به شرط اینکه دارنده سفته حواسش به مهلت ها و مراحل قانونی، خصوصاً واخواست، باشه.

نکات مهم و توصیه های کاربردی برای صادرکنندگان و دارندگان سفته

تا اینجا حسابی با هم گشتیم و دیدیم که سفته بدون تاریخ چقدر می تونه پیچیدگی داشته باشه. حالا وقتشه که چند تا نکته اساسی و کاربردی رو بگیم که هم شما صادرکننده ها و هم شما دارنده ها، خیالتون راحت باشه و الکی تو دردسر نیفتید.

توصیه هایی برای صادرکنندگان: مبادا از چاله به چاه بیفتید!

اگه شما قراره سفته ای رو امضا کنید، اینا رو یادتون باشه:

1. همه تاریخ ها رو با دقت بنویسید: این مهم ترین نکته است. هم تاریخ صدور و هم تاریخ سررسید رو کامل و خوانا روی سفته بنویسید. نگذارید حتی یه نقطه هم مبهم بمونه. با این کار جلوی خیلی از سوءاستفاده ها و تفسیرهای حقوقی عجیب و غریب رو می گیرید.
2. از سفته سفید امضا و سفید تاریخ فرار کنید: اصلاً این کار رو نکنید، مگر اینکه طرف مقابلتون خواهر/برادر دوقلوی خودتون باشه که اونم جای ریسک داره! سفته ای که فقط امضاش پایینه و بقیه اش خالیه، مثل یه چک سفیده که می تونه هر بلایی سرتون بیاره. تاریخ هم همینطوره. طرف مقابل می تونه هر مبلغ یا هر تاریخی رو توش بنویسه و شما رو تو موقعیت بدی قرار بده.
3. سفته های تضمینی رو مشخص کنید: اگه سفته رو برای ضمانت انجام یه کار یا قرارداد خاصی صادر می کنید، حتماً روی خود سفته بنویسید که «این سفته بابت تضمین انجام قرارداد شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] در خصوص [موضوع قرارداد] صادر گردیده است.» این کار کمک می کنه اگه خدای نکرده مشکلی پیش اومد، بشه ثابت کرد که هدف از سفته چی بوده و همین جوری برای هر چیزی قابل وصول نیست.

توصیه هایی برای دارندگان: حق خودتون رو محکم بگیرید!

اگه شما قراره سفته ای رو دریافت کنید، این نکات رو گوشه ذهنتون داشته باشید:

1. در زمان دریافت، سفته رو کامل چک کنید: مثل بازرسی قبل از پرواز! مطمئن بشید که همه اطلاعات، خصوصاً هر دو تاریخ (صدور و سررسید)، مبلغ و نام گیرنده و صادرکننده، کامل و درست نوشته شده باشه. اگه چیزی کم بود، همونجا از صادرکننده بخواهید تکمیلش کنه.
2. اگه تاریخ سررسید نبود، پس از تکمیل، واخواست رو جدی بگیرید: اگه سفته ای گرفتید که تاریخ سررسید نداشت و خودتون تاریخ رو روش نوشتید، بعد از رسیدن اون تاریخ، محض رضای خدا توی همون ۱۰ روز مهلت قانونی برید و واخواست کنید! این کار مثل یه سپر دفاعی قویه که جلوی از دست رفتن خیلی از حقوق شما رو می گیره.
3. مدارک رو مثل گنجینه نگه دارید: سفته اصلی، واخواست نامه (اگه انجام شده باشه)، کپی قراردادهای مربوطه، پیامک ها، چت ها، هر چیزی که نشون بده سفته بابت چی بوده و بین شما و صادرکننده چه توافقی شده. این مدارک توی دادگاه عصای دستتون میشه.
4. در موارد پیچیده، سراغ وکیل متخصص برید: اگه دیدید قضیه داره پیچیده میشه یا مبلغ سفته خیلی زیاده، خودتونو تنها نندازید وسط گود. یه وکیل خوب و متخصص تو زمینه اسناد تجاری می تونه بهترین راهنمایی رو بهتون بده و از کلی ضرر و زیان جلوگیری کنه. گاهی اوقات یه مشاوره کوچیک، جلوی یه دردسر بزرگ رو می گیره.

سوالات متداول

آیا می توان برای سفته بدون تاریخ، شکایت کیفری (جزایی) کرد؟

خیر، به طور کلی سفته سند تجاری است و نه سند کیفری. یعنی برخلاف چک که در برخی موارد می توان بابت آن شکایت کیفری (مثلاً صدور چک بلامحل) مطرح کرد، برای سفته (حتی سفته با تاریخ یا بدون تاریخ) امکان شکایت کیفری به دلیل عدم پرداخت وجه وجود ندارد و مسیر پیگیری آن صرفاً حقوقی است. البته اگر در مراحل دادگاهی، بدهکار بر خلاف حکم دادگاه، وجه را پرداخت نکند، ممکن است حکم جلب یا بازداشت او صادر شود که این یک اقدام حقوقی در مرحله اجراست و نه شکایت کیفری اولیه.

مهلت قانونی برای مطالبه وجه سفته بدون تاریخ (واخواست شده و واخواست نشده) چقدر است؟

برای سفته ای که تاریخ سررسید نداشته و دارنده آن را درج کرده و سپس «واخواست» شده باشد، مهلت قانونی برای طرح دعوای مطالبه وجه در دادگاه، یک سال از تاریخ واخواست است. اگر دارنده سفته در خارج از کشور باشد، این مهلت دو سال خواهد بود. اما اگر سفته واخواست نشده باشد (یا مهلت ۱۰ روزه واخواست گذشته باشد)، سفته همچنان از صادرکننده قابل مطالبه است، اما دیگر مزایای اسناد تجاری (مثل حق رجوع به ظهرنویسان و ضامنین) را ندارد و مهلت مطالبه آن برابر با مهلت اسناد عادی، یعنی ۱۰ سال از تاریخ سررسید یا عندالمطالبه شدن است.

اگر صادرکننده سفته، تاریخ سررسید را درج نکند، آیا دارنده می تواند آن را هر زمان که خواست مطالبه کند؟

بله، دقیقاً. همانطور که گفتیم، سفته بدون تاریخ سررسید در حکم سفته عندالمطالبه تلقی می شود. این یعنی دارنده سفته می تواند در هر زمان که بخواهد (با رعایت حسن نیت و بدون قصد ضرر رساندن به صادرکننده) تاریخ سررسید را روی سفته درج کند و سپس نسبت به مطالبه وجه از طریق واخواست و یا طرح دعوای حقوقی اقدام نماید.

آیا دستکاری در تاریخ سفته (تغییر، افزودن) جرم است؟

بله، دستکاری در تاریخ یا هر بخش دیگری از سفته به قصد تغییر حقیقت و با هدف سوءاستفاده (مثلاً جعل)، جرم محسوب می شود و می تواند مشمول عنوان «جعل سند» باشد که مجازات قانونی دارد. این موضوع می تواند هم برای صادرکننده و هم برای دارنده سفته که اقدام به دستکاری کرده، پیامدهای جدی کیفری به دنبال داشته باشد.

سفته ضمانت بدون تاریخ چه حکمی دارد؟

سفته ضمانت بدون تاریخ هم مشمول همان قواعد کلی سفته های بدون تاریخ است. اگر تاریخ صدور نداشته باشد، سند عادی محسوب شده و دیگر ویژگی تجاری ندارد. اما اگر تاریخ صدور داشته باشد ولی تاریخ سررسید نداشته باشد، مانند سفته های عادی، عندالمطالبه تلقی می شود و دارنده می تواند تاریخ سررسید را تکمیل کند و برای مطالبه آن اقدام کند. نکته مهم در سفته های ضمانت این است که حتماً باید قید شود که بابت چه موضوعی و به عنوان ضمانت چه قراردادی صادر شده اند تا در صورت اختلاف، هدف از صدور سفته قابل اثبات باشد.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به آخر خط این راهنمای جامع درباره سفته های بدون تاریخ. دیدیم که این یه موضوع ساده نیست و کلی پیچیدگی حقوقی داره که اگه حواسمون بهش نباشه، می تونه کلی ضرر و زیان بهمون بزنه. مهم ترین چیزی که باید از این مقاله یاد بگیریم، تفاوت اساسی بین نداشتن تاریخ صدور و نداشتن تاریخ سررسید توی سفته است.

اگه سفته ای تاریخ صدور نداشته باشه، باید فاتحه ویژگی تجاریشو خوند! این سفته دیگه اون سند پرقدرتی که فکر می کنیم نیست و فقط به عنوان یه سند عادی قابل پیگیریه، اونم با کلی دنگ و فنگ و دردسر. اما اگه تاریخ صدور داشته باشه ولی تاریخ سررسید نداشته باشه، اوضاع خیلی بهتره. این سفته «عندالمطالبه» است و دارنده می تونه خودش تاریخ رو تکمیل کنه و با یه اقدام هوشمندانه به اسم «واخواست»، مزایای تجاری سفته رو حفظ کنه و راه رو برای مطالبه پولش هموار کنه.

در نهایت، چه صادرکننده سفته هستید و چه دارنده اون، بهترین کار اینه که همیشه تمام خانه های سفته رو با دقت و وضوح کامل کنید و هیچ قسمتی رو خالی نذارید. این کار هم خیال شما رو راحت می کنه و هم جلوی سوءتفاهم ها و دعواهای حقوقی آینده رو می گیره. و البته، یادتون نره که تو موارد پیچیده و وقتی مبلغ سفته بالاست، هیچ چیزی بهتر از مشورت با یه وکیل متخصص نیست. اون ها می تونن با دانش و تجربه ای که دارن، بهترین راه رو بهتون نشون بدن و از حقتون دفاع کنند.